DSC06332

42

S. Depowski, R. Kotliński

%%». 0^y /'//

Rys. 3.2. Schemat badań geofizycznych (sejsmika refleksyjna)

MAT. ARCHIW. IOM

MAT. ARCHIW. IOM

Fot. 3.4. Fragment profilu sejsmoakustycznego wykonany profilografem 3,5 kHz

W szczegółowych badaniach dna oceanicznego (w szerokim zakresie) stosowane są statki wyposażone w zintegrowane systemy obejmujące dynamiczne pozycjonowanie, system automatycznego kierowania statkiem, np. typu „Asud”, „Moriechod”, system nawigacji satelitarnej „GPS” i podwodny system określenia pozycji typu „Asmod”, umożliwiające zarówno precyzyjną lokację statku i aparatu nad dnem, jak też jego utrzymanie na profilu czy w zadanym punkcie. W dziedzinie sejsmiki refleksyjnej odnotowuje się obecnie duży postęp, przy czym stosunkowo szybko rozwija się zwłaszcza sejsmostratygrafia. W celu rozpoznania oceanicznej pokrywy osadowej powszechnie stosowana jest metoda sejsmoakustyczna wykonywana tzw. profilo-grafami. Odznacza się ona szerokim zakresem sto

sowanych częstotliwości i stosunkowo niewielką głębokością penetracji - do kilkuset metrów, a także wysoką zdolnością rozdzielczą wydzielenia warstw o miąższość i ach do kilkudziesięciu centymetrów.

Ciągłe profilowanie sej-smoakustyczne jest powszechnie stosowane w regionalnych badaniach geologiczno--poszukiwawczych różnych części oceanu (fot. 3.4). Badania takie były prowadzone na Pacyfiku przez „Geofizy-kę-Toruó” dla Interoce-anmetalu, z pokładu statku „Kopernik”.

Istotne znaczenie dla poznania wgłębnej budowy wszechoceanu mają badania pola grawitacyjnego wykorzystujące efekt zmiany siły ciężkości na powierzchni Ziemi, związany z niejednorodnościami budowy górnych warstw skorupy. Niejednorodności te przejawiają się w postaci anomalii siły ciężkości. Analiza anomalnego pola grawitacyjnego umożliwia rozpoznanie charakteru tych niejednorodności. Warunkiem określenia rzeczywistego anomalnego pola pochodzenia geologicznego jest wysoka dokładność pomiarów, rzędu 10'⁸-10'⁶ od wartości pola normalnego. Gdy pole rzeczywiste jest silniejsze od normalnego, anomalia jest dodatnia, jeśli niższe - ujemna. Wysoka dokładność pomiarów uzyskiwana jest dzięki stosowaniu grawimetrów statycznych, dennych i burtowych. Prawidłowość pomiarów jest uzależniona od stabilizacji przyrządów, a więc wyeliminowania przechyłów bocznych (stabilizatory giroskopowe).

Dokładność pomiarów waha się od ±0,02 do 0,03 mgal* w zależności od skali zdjęcia geologicznego. Coraz częściej stosowane są zautomatyzowane urządzenia, np. „Grin”. Dzięki nim rozpoznanie produktywnych kolektorów ropy i gazu odbywa się z dokładnością pomiarów ±0,02-0,05 mgal przy 1 punkcie pomiarowym na 0,1-0,5 km² lub mniej [Dimow i in., 1990]. Przy pracach grawimetrycznych, tak jak i pracach opartych na metodach geofizycznych, ważna jest duża dokładność nawigacyjna lokalizacji punktów pomiarowych.

W układzie SI anomalie grawitucyjne mierzy sly w m • u'¹ (1 gal ■ I cm • sr², czyli I miligal to 10 * m • s'²)