DSC06344

54 S. Depowski, R. Kotliński

1 — mostek nawigacyjny; 2 - laboratoria; 3 — szalupy ratunkowe; 4 — szyb wiertniczy;

S — wyciągarka 50-tonowa; 6 — kolumny rur wiertniczych; 7 — wieża wiertnicza; 8 — dźwig; 9 — skład rur wiertniczych; 10 — zbiornik z płuczką wiertniczą; 11 — stery strumieniowe;

12 — łódź robocza

Rys. 3.7. Schematyczny przekrój statku wiertniczego „Glomar Challenger”

były publikowane w „Initial Reports of Deep Sea Drilling Project”. Maksymalna głębokość wiercenia wynosiła 1741 m. Łączna długość pobranych rdzeni osadów przekroczyła 90 km. Przykładowo, w rejonie Clarion-CIipperton wykonano 24 wiercenia (rejsy: 5, 7, 8, 9, 16, 17). Łącznie na Pacyfiku wykonano około 300 wierceń, na Oceanie Atlantyckim - około 200, zaś na Oceanie Indyjskim około 100. Opublikowane wyniki badań głębokich wierceń mają ogromne znaczenie naukowe i praktyczne. Stanowią one unikalny materiał faktyczny, niezbędny do opracowywania geologii wybranych części dna oceanu światowego. Wiek najstarszych osadów jurajskich w Pacyfiku ustalono na 157 min lat. Stwierdzono też, źe zdecydowanie największe rozprzestrzenienie wykazują osady kredowe (144 do 66 min lat). Ustalono, że około 65 min lat temu nastąpiła wyraźna zmiana warunków sedymentacyjnych, w tym zmiany cyrkulacji i produktywności biologicznej wód. Natomiast około 38 min lat temu nastąpił wzrost temperatury wód, a skład chemiczny wód oceanicznych ustabilizował się w ostatnich 10-5 min lat [Gramberg i in., 1989]. Począwszy od 1983 r. kontynuowanie głębokich wierceń planowano w ramach programu ODP (Ocean Drilling Programme) z pokładu statku „Glomar Explorer” i „Joides Resolution”. Wykonano wówczas ponad 50 otworów wiertniczych w celu zbadania najstarszych osadów dennych Atlantyku. Wiercenia wykonywane były na głębokości dochodzącej do 5200 m.

Próbki osadów z dna morskiego, pobierane próbnikami lub uzyskiwune z wierceń, poddawane są badaniom specjalistycznym bezpośrednio na statku oraz w laboratoriach stucjonarnych. Prace

i badania laboratoryjne mają charakter kompleksowy, gdyż w przypadku badań morskich niemożliwe jest powtórne pobranie próbek osadów z tego samego miejsca. Morskie badania laboratoryjne odznaczają się unifikacją stosowanych metod i sposobów badania próbek osadów.

Górnictwo morskie

Jak już wspomniano, od tysięcy lat pozyskiwano różnorodne surowce mineralne z dna morskiego, zbierając w strefie przybrzeżnej te, które wyrzuciły fale morskie lub nurkując z łodzi. Możliwości wykorzystania morskich kopalin użytecznych systematycznie rosły, a przyczyniały się do tego szybki rozwój technologii i coraz większy wzrost nakładów inwestycyjnych, szczególnie na poszukiwanie i eksploatację podmorskich złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, zalegających na głębokościach od kilkuset do kilku tysięcy metrów [Peterson, 1967; Felleler, Neuweiler, 1978; Karlic, 1983]. Systematycznie wzrastało także zainteresowanie wydobyciem kopalin stałych z powierzchni dna i pod dnem morskim, w tym np. podmorskich złóż siarki i soli, czy wykorzystanie energii geotermicznej, a także pozyskiwanie różnorodnych pierwiastków z wody morskiej.

Głównym obszarem działalności górnictwa morskiego pozostaje obecnie jeszcze szelf, którego powierzchnia wynosi około 27,4 min km', przy głębokości wody dochodzącej nu ogól do 140 ni. Szerokość szelfu waha się od kilku do kilkuset km. W mniejszym stopniu prucami badawczymi objęte są stok kontynentalny i jego podnóże oraz obszary równi ubisalnych, grzbietów oceanicz-