DSC06362 (2)

Biorąc za podstawę cel badań J. Sztumski wyróżnia:

-    hipotezy podstawowe, których celem jest wyjaśnienie zasadniczych problemów danej nauki,

-    hipotezy częściowe, wyjaśniające fragmentaryczne zagadnienia składające się na dany problem¹⁴⁵.

Ze względu na zasięg badań wyróżniamy hipotezy ogólne i szczegółowe, a biorąc pod uwagę stopień prawdopodobieństwa hipotezy wysoko, średnio i mało prawdopodobne.

Ze względu na stopień ogólności wymienia się:

-    hipotezy proste, wprowadzane z uogólnieniami prostych obserwacji,

-    hipotezy złożone, zakładające występowanie powiązań między zdarzeniami lub nawet skomplikowanych łańcuchów przyczyn i skutków¹⁴⁶.

Niekiedy wyróżniane są także hipotezy heurystyczne (odkrywcze) i hipotezy robocze, które mają charakter pomocniczy i tymczasowy, a ich celem jest ogólna orientacja badawcza, umożliwiająca sformułowanie hipotezy zasadniczej¹⁴⁷.

Interesujący podział hipotez badawczych przedstawił J. Gnitec-ki. Wymienia on następujące rodzaje hipotez ze względu na:

-    stopień ogólności: hipotezy ogólne i szczegółowe,

-    rodzaj przyjętych założeń badawczych: hipotezy teoretyczne i robocze,

-    sposób weryfikacji: np. w weryfikacji statystycznej wyróżniamy hipotezę zerową i hipotezę alternatywną,

-    istotność występujących związków lub typ zależności między badanymi zmiennymi: hipotezy istotnościowe i zaleźnościo-we'⁴‘.

W badaniach prowadzonych w ramach prac promocyjnych (licencjackich, magisterskich, doktorskich) najczęściej stosowane są

¹⁴⁵    J. Sztumski: Op. cit., s. 54.

¹⁴⁶    Por. T. Pilch: Op. cit., s. 69; S. Juszczyk: Metodologiczne podstawy badań empirycznych w informatyce. Kraków 1998, s. 55.

^,47 J. Sztumski: Op. cit., s. 54.

¹⁴⁸ J. Gnitecki: Wstęp do ogólnej metodologii..., op. cit., s. 326.