DSC06366 (2)

Bardziej rozbudowane rozumienie zmiennych prezentuje W. Wosiń-ska, według której [...] zmienne określają, pod jakim względem rozpatrywane są zjawiska i przedmioty lub ich właściwości, jakie

typy relacji między nimi brane są pod uwagę przy rozpatrywali* ich w tym aspekcie¹⁵⁷. Zmiennymi są więc podstawowe? cechy, symptomy, przejawy charakterystyczne dla badanego faktu, zjawiska czy procesu, albo różnego rodzaju czynniki będące ich przyczyną lub skutkiem^{1 s}®. Przykładem zmiennych w badaniach pedagogicznych mogą być: osobowość nauczyciela, uzdolnienia uczniów, niepowodzenia szkolne, zachowania agresywne, osiągnięcia uczniów, kompetencje nauczycieli, aspiracje edukacyjne uczniów, gotowość szkolna, postawy uczniów wobec szkoły, poziom przystosowania i nieprzystosowania społecznego, poziom motywacji do nauki, tolerancja itp. Ponadto do zmiennych zalicza się również takie cechy, jak: płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie, staż pracy, średnia ocen, iloraz inteligencji, przynależność do klasy szkolnej itp.

Rozważając pojęcie „zmiennej” warto również przytoczyć jej rozumienie podawane w podręcznikach z zakresu statystyki. Jako przykład może służyć następująca definicja: Terminem zmienna określa się właściwość, pod względem której elementy grupy lub zbioru różnią się między sobą. Elementami grupy mogą być jednostki ludzkie, które mogą różnić się między sobą płcią, wiekiem, kolorem oczu, inteligencją, ostrością słuchu, czasem reakcji na pewien bodziec, postawami wobec jakiegoś problemu politycznego i pod wieloma innymi względami. Właściwości te to zmienne¹⁵⁹.

W poszczególnych opracowaniach metodologicznych można spotkać różne klasyfikacje zmiennych. Część z nich powtarza się u różnych autorów tych opracowań. Do najczęściej spotykanych klasyfikacji zmiennych należą następujące ich podziały: ^m W. Gorissowski: Podstawy metodotogicme..op. cit, s. 50.

'** M. Lobocki: WproHxnt*ni* do metodologii..., op. cit., s, 131.

'** GA. Ferguson, Y. lakanc: Analiza stał)vstycma w psychologii i pedagogice. Warszawa 1997, s. 29.

78