DSC06930

buntu mija na ogół ok. 17-18 roku życia, ustępując miejsca względnie trwałej równowadze psychicznej.

Dzieci, a także młodzież, potrzebują nade wszystko miłości, poczucia bezpieczeństwa i stabilności. Muszą one wiedzieć, na kim mogą polegać, ale też muszą być pewne, że osobami, na których mogą polegać, są przede wszystkim rodzice. Jest wiele sytuacji w życiu dzieci, szczególnie we wczesnym dzieciństwie, kiedy czują się one zagrożone i niepewne. Jeżeli w tym czasie nie mogą zwrócić się o pomoc do swych rodziców, ich poczucie bezpieczeństwa zostaje zachwiane.

i A. Bowley (1947, s. 9) porównuje rozwój dziecka do rozwoju polnego mleczu, któremu długość życia zabezpiecza silny G głęboko sięgający w ziemię korzeń. Mlecz rozwija się i kwitnie przy pięknej i brzydkiej pogodzie, w przeciwieństwie do ogrodowego groszku, który ma słaby i płytko osadzony korzeń i więdnie (przy zbyt słonecznej a suchej pogodzie. Rozwijając tę parafrazę, można bez przesady powiedzieć, że niektóre dzieci rosną i rozwijają się szybko, kwitną pięknie i są odporne na niepowodzenia, inne — jak ogrodowy groszek — rosną powoli, są zawsze blade, i smutne, niepocieszone i zamknięte w sobie.

| Wzrost rośliny zależy przede wszystkim od jakości gleby: ziemia bogata w składniki jest lepsza od jałowej i kamienistej. Podobnie i dzieci będą rosły lepiej w otoczeniu, które je kocha i jest dla nich miłe, niż w otoczeniu, któremu są niepotrzebne. (Każde dziecko potrzebuje szczególnych dowodów miłości ze strony otoczenia, pragnie być cenione, uznawane, afirmowane.

Istotne znaczenie dla badania stosunków między rodzicami a dziećmi ma ścisła i wyczerpująca ich systematyka. W socjologii i psychologii społecznej proponuje się różnorodne ich klasyfikacje, obejmujące np. stosunki obyczajowe, stosunki między starszym a młodszym pokoleniem itp. Można też mówić o stosunkach rze- i azowych, kształtujących się pod wpływem wspólnych działań i na skutek poczucia odpowiedzialności za rezultaty przedsięwzięć zespołowych, oraz o stosunkach osobowych, zwłaszcza koleżeńskich i przyjacielskich (Lewin, 1967, s. 85).4Tak zatem stosunki rzeczowe są funkcją wspólnie wykonywanych zadań i dotyczą określonych czynności, wraz z odpowiedzialnością za ich wykonanie. I Stosunki osobowe natomiast są oparte na bogatej i dodatniej

I "treści emocjonalnej, łączącej poszczególne osoby w rodzinie | umo-[ żliwiającej im zaspokojenie potrzeb psychicznych i społecznyclS Są to zatem stosunki z pozycji psychologicznych: ich treścią są I myśli, uczucia i pragnienia, wzajemne postawy, jakie zajmują wobec siebie poszczególni członkowie rodziny. Kształtują się one i rozwijają w oparciu o normy i wzory kulturowe, społeczne, osobowościowe i inne. Stosunki rodzinne stanowią szczególnego | rodzaju zależności, zachodzące w określonych warunkach spo-J łecznych rodziny, a zdeterminowane przez czynniki psycholo-j giczne.    —

Stosunki w rodzinie można dzielić, ze względu na kierunek ich oddziaływania, na stosunki między rodzicami a dziećmi, które mogą być pozytywne lub negatywne pod względem uczuciowym (np. stosunek miłości, akceptacji, uznania solidaryzowania się, pomagania sobie nawzajem, lub też nadmierna kontrola, odtrącanie, krytykowanie itp.), oraz na Stosunki między dziećmi a rodzicami, które z emocjonalnego punktu widzenia można również podzielić na pozytywne (np. stosunek zaufania, miłości, przywiązania) i negatywne (stosunek krytyczny, bojkot, lekceważenie itpjr" Atmosfera emocjonalna w domu oraz czynniki ją kształtujące były tematem licznych badań. E. Grant, analizując w 1939 r. stosunki między rodzicami a dziećmi, wyróżnił rodziców (a co za tym idztie — i stosunki) odrzucających dzieci, nadmiernie opiekujących się dziećmi i infantylizujących je, dających im poczucie szczęścia i pomagających w osiąganiu dobrych wyników pracy szkolnej (Radke, 1946, s. 8). A. Jurovsky (1948) na podstawie pisemnych wypowiedzi 775 uczniów szkół słowackich obojga płci w wieku 18 - 19 lat na następujące pytania: „Jaki jest stosunek twego ojca do ciebie i twój do niego?”, „Jaki jest stosunek twojej matki do ciebie i twój do niej?” — podzielił stosunki między rodzicami a dziećmi na: a) serdeczne, b) dobre, c) obojętne, d) zimne i wymuszone. Chłopcy w 11,8% przypadków określili stosunki między sobą a ojcami jako serdeczne (dziewczęta — 17,5%), w 26,3% jako dobre (dziewczęta — 29,0%), w 22,8% jako obojętne (dziewczęta — 22,0%) oraz w 16,2% jako zimne (dziewczęta — 12,0%). W odniesieniu do swych kontaktów z matką 20,9% chłopców (32,0% dziewcząt) uznało wzajemne stosunki za serdeczne, 34,1% — za dobre (25,0% dziewcząt), 21,2% — za