DSC06421 (2)

Ad b) - wskaźniki definicyjne. W niektórych przypadkach dobór wskaźników wiąże się jednocześnie z podaniem definicji indicatum. W takich przypadkach S. Nowak mówi o wskaźnikach definicyjnych. Wskaźnikiem jest tu definiens danego zjawiska wskazywanego Z. Tak np. liczba uzyskanych w teście socjometrycznym wyborów przez osobę badaną jest wskaźnikiem pozycji społecznej tej osoby w grupie. Jest jednocześnie „liczba wyborów w teście socjometrycznym” definiensem definiowanego terminu „pozycja społeczna jednostki w grupiey

Ad c) - wskaźniki inferencyjne. O wskaźniku W — inferencyjnym zjawiska Z mówimy wówczas, gdy:

1)    wskaźnik W nie jest definiensem (albo inaczej: nie wchodzi do definicji) indicatum Z, którego znaczenie zostało wcześniej, niezależnie od W ustalone;

2)    indicatum Z nie jest óbserwowalne, a o jego wystąpieniu wnioskujemy (inferujemy) z tego, iż wystąpił wskaźnik/ W.

Jest więc indicatum jakąś ukrytą, hipotetyczną zmienną (nieobserwowalną), ale posiadającą określone, obserwowalne następstwa (ibidem, s. 253).

Wskaźniki empiryczne i inferencyjne włącza S. Nowak do ogólniejszej klasy wskaźników zewnętrznych wobec indicatum, gdyż nie wchodzą one do indicatum, którego są wskaźnikami. Nie wchodzi np. wysoka pozycja socjometryczna do treści pojęcia wysokiej samooceny (ibidem, s. 254). Jest to przykład wskaźnika zewnętrznego. Natomiast wskaźniki definicyjne traktuje S. Nowak jako wewnętrzne, gdyż albo stanowią całość indicatum (gdy są definicjami pełnymi) albo do niego wchodzą (gdy są definicjami cząstkowymi).

Stosunkowo często badacze posługują się wskaźnikami mieszanymi. S. Nowak wymienia cztery kategorie takich wskaźników. fflHj a) empiryczno-definicyjne,

hi definicvino-inferencvine. H1    n I i