DSC07098 (4)

zarówno świeckich, jak i kościelnych, są wszystkie pokrewieństwa w linii prostej, a więc między wstępnymi i zstępnymi. Znajdujące się w prawie kościelnym ograniczenia w zawieraniu małżeństw między krewnymi w linii bocznej ulegały zrazu rozszerzaniu, a potem stopniowej redukcji. Do V w. Kościół idąc za dawnym prawem rzymskim zakazywał małżeństw z bratem lub siostrą, z bratem lub siostrą ojca czy matki, wreszcie z bratem lub siostrą dziadka czy babki. Cesarz Teodozjusz poszedł dalej zakazując związków między rodzeństwem stryjecznym lub ciotecznym czy wujecznym. Kościół zaaprobował ten zakaz, wzbraniając niebawem małżeństw i między wnukami po rodzeństwie, czyli, wedle rzymskiego sposobu Uczenia, między krewnymi w VI stopniu. Brzmienia tego zakazu nie zmienił i wtedy, kiedy w miejsce rzymskiego przyjął rachunek germański i kiedy krewni w VI stopniu stawaU się już czymś nieporównanie dalszym. Nie poprzestając na tym ograniczeniu, w X w. posunął zakaz do VII stopnia rachuby germańskiej, co w rozumieniu większości prawodawstw było już kresem wszelkiego uznawalnego pokrewieństwa. W praktyce, w większości wypadków, nie można było tego stosować po prostu dlatego, że ludzie przeważnie nie znaU swych pokrewieństw w tak dalekim zasięgu. Toteż papież Innocenty III w r. 1215 na IV soborze lateraneńskim ograniczył przeszkody w linii bocznej do IV stopnia, czyU do prawnuków po rodzeństwie. Ten paragraf prawa kanonicznego miał moc obowiązującą przez lat bUsko 700, nie był jednak stosowany zbyt rygorystycznie. MożUwe było uzyskanie dyspensy nawet w wypadkach II stopnia pokrewieństwa (np. rodzony wuj i siostrzenica); w stopniach III i IV nie odmawiano ich prawie nigdy. Od r. 1917 nowy kodeks prawa kanonicznego ograniczył zakaz do stopnia III. Wnuk i wnuczka po dwóch rodzonych braciach potrzebują jeszcze dyspensy na to by się pobrać, natomiast ich dzieci już nie.

Obok pokrewieństwa właściwego (cognatio naturalis), prawo kościelne stawia też jako przeszkodę małżeńską tzw. pokrewieństwo duchowe, istniejące między osobą udzielającą chrztu i chrzczonym oraz między rodzicami chrzestnymi i chrzczonym. Stawia również pokrewieństwo prawne płynące z przysposobienia (adoptio), które uniemożliwia zaślubienie osoby adoptowanej i jej zstępnych przez adoptującego. Ale zarówno w wypadkach pokrewieństwa duchowego, jak i prawnego możliwe jest uzyskanie dyspensy. Prawo kanoniczne odmawia ich bezwzględnie tam, gdzie istnieje stosunek powinowactwa w linii prostej (np. teść — synowa, teściowa — zięć). Dawniej potrzebna była dyspensa aż do VII stopnia powinowactwa, potem — zgodnie z przepisami dotyczącymi przeszkód — ograniczono się do IV stopnia, wreszcie do III. Obok powinowactwa płynącego ze związku małżeńskiego Kościół uznawał również powinowactwo ze związków pozamałżeńskich i w nich również upatrywał przeszkody, jednak w stopniu bardziej ograniczonym niż przy powinowactwie legalnym. Po r. 1917, zgodnie z prawem cywilnym, uznaje jedynie powinowactwo będące rezultatem małżeństw legalnych.

Oto pokrewieństwa i powinowactwa uszeregowane alfabetycznie wedle ich łacińskiego brzmienia w formach występujących w polskich źródłach: abavus,' abava, abavia prapradziad, praprababka

abnepos, abneptis affims agnatus amitta

amina magna amittalis frater, soror

atavus, atccoia ammculus ammculus magnus ammcularis frater, soror avus, ara, aria cognatus cognatus frater consanguinei proximiores consanguinei remoti consobrinus, consobrina

consororim consors conthoralis filiaster, filiastra filius, filia frater

fratria

gemellus, geminus

gener

germanus

glos

levir

maler

mater antięua

matertera

natus

nepos, neptis

praprawnuk, praprawnuczka powinowaty, czasem szwagier, mąż siostry krewny przez osoby męskie, po mieczu ciotka, siostra ojca, lecz często i siostra matki siostra dziada lub babki

syn, córka siostry ojca lub matki, więc brat, siostra, cioteczni .

ojciec, matka prapradziada wuj, brat matki rodzony lub stryjeczny brat babki

syn, córka brata matki, więc brat, siostra, wujeczni dziad, babka

krewny przez osoby żeńskie, po kądzieli brat przyrodni z innego ojca krewni bliżsi krewni dalsi

siostrzeniec, siostrzenica (siestrzan, siestrzanka), zrodzeni z siostry, ale czasem i zrodzeni z brata zrodzeni z dwóch sióstr żona żona

bratanek, bratanica syn, córka

brat, zarówno rodzony, jak i stryjeczny, a czasem i dalszy krewny po mieczu bratowa, żona brata (starop. jątrew) bliźniak zięć

rodzony (brat), w zasadzie z obojga wspólnych rodziców, zdarza się jednak, że tylko z wspólnego ojca bratowa, czasem siostra męża, szwagierka brat męża, szwagier (starop. szurzy) matka babka

ciotka, siostra matki dosł. urodzony, ale często w znacz, syna wnuk, wnuczka lub bratanek, bratanica, a więc dzied brata, rzadziej dzieci siostry ruroerca    macocha

21