DSC07327

XVI MAREK HLASKO. EPOKA I BIOGRAFIA

Wrocławiu Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju radziecki pisarz Aleksander Fadiejew nazwał Sartre^ła „hieną piszącą na maszynie”.

Restrykcyjna polityka kulturalna polskich władz zmieniała sie stopniowo dopiero od roku 1955. Niemniej polityczna, społeczna i kulturalna rewolucja w Polsce Anno Domini 1956 odbywała się pod podobnymi w gruncie rzeczy hasłami i w podobnej atmosferze jak wystąpienia młodego zachodniego pokolenia lat pięćdziesiątych, choć trudno tu mówić o jakimś bezpośrednim wpływie czy głębszym związku, inny też — ze zrozumiałych względów — był społeczny i polityczny kontekst „odmowy akceptacji”, zademonstrowanej przez pokolenie Października. Na zadziwiającą zbieżność mitologii zachodniej młodej generacji z tonacją twórczości polskiego pokolenia ’56 — mimo żelaznej kurtyny — wskazywał Jan Błoński, stwierdzając:

Kto wie, niewykluczone, że to wspólnota jałowa; ale jest. Stanowi przynajmniej dowód, że istnieje — ponad granicami — odczucie podobnej sytuacji czy podobnej bezradności; tym bardziej, że analogiczne jakby tendencje można dostrzec w Czechosłowacji czy Związku Radzieckim. Bywa czasem w literaturze, że różne przyczyny prowadzą do wspólnego wniosku; a choćby i wniosku nie było, pozostaje aura, smak czasu¹.

Jeden z krytyków, analizując po latach przyczyny sukcesu debiutanckiego tomu opowiadań Hłaski, który pasował jego autora na herosa i trubadura polskich młodych gniewnych z okolic 1956 roku, napisał:

Hłasko nie tylko natrafił na korzystny dla odbioru swej twórczości klimat społeczny, ale także swoimi opowiadaniami włączył się w ogólnoświatowy nurt. Pierwszy krok w chmurach jest książką z tego samego szeregu, w którym na jednym końcu jest Buszujący w zbożu — na drugim zaś Witaj smutku².

Biografia Marka Hłaski. Marek Hłasko urodził się 14 stycznia 1934 roku w Warszawie, gdzie spędził dzieciństwo i mieszkał do października 1944 roku. Po klęsce powstania warszawskiego opuścił wraz z matką Warszawę i w ciągu najbliższych dwóch lat kilkakrotnie zmieniał miejsce zamieszkania (Częstochowa, Byt om, Białystok). W 1946 roku osiadł z matką i ojczymem we Wrocławiu, gdzie w dwa lata później skończył szkołę podstawową i rozpoczął naukę w Liceum Administracyjno--Handlowym. Był niezdyscyplinowanym, sprawiającym trudności wychowawcze i niezbyt pilnym uczniem, toteż w latach 1948-1949 dwukrotnie zmieniał szkołę. We wrześniu 1949 roku wyjechał do Warszawy, by rozpocząć naukę w Państwowym Liceum Techniczno-Teatralnym; wkrótce jednak ze szkoły tej zrezygnował i wrócił do Wrocławia, aby w styczniu 1950 roku podjąć pracę w Stoczni Rzecznej. Po ukończeniu kursów samochodowych zatrudnił się we wrocławskiej Centrali Rybnej, a kilka ostatnich miesięcy 1950 roku przepracował jako pomocnik kierowcy w Państwowej Centrali Drzewnej PAGED, w bazie w Bystrzycy Kłodzkiej, pomagając przy zwózce drzewa. W 1951 roku wrócił z matką i ojczymem do Warszawy i tu pracował kolejno w Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego, Zarządzie Gospodarki i Eksploatacji Sprzętu i Transportu „Metrobudowa” (wszędzie w charakterze kierowcy), wreszcie — najpierw jako kierowca, później jako referent zaopatrzenia — w Przedsiębiorstwie Transportowym MHD w Warszawie, łych kilka lat spędzonych za kierownicą, fizyczna, niebezpieczna praca w najsurowszych warunkach, wywarły znaczący wpływ na późniejszą twórczość Hłaski: echa tego epizodu odnaleźć można w Robotnikach,

Bazie Sokołowskiej, a przede wszystkim w Następnym do raju.

W czasie pracy w „Metrobitdowie” Hłasko został korespondentem robotniczym „Trybuny Ludu” i opublikował na jej łamach kilka interwencyjnych :,listów z terenu”. W M połowu 1952 roku natomiast powstały jego pierwsze teksty literackie najwcześniejsza wersja Sonaty Marymonddej, którą — po kr)

W

1

   j. Błoński, Zmiana warty, Warszawa 1961, s. 138—139.

2

   p. Bratkowski, O twórczości Marka Hłaski, „Nowy Wyraz” 1978