DSC07842 (2)

80

1

XII. LUCIUS ANNAEUS SENECA

1. OUOMODO HOMINIBUS SIT UTENOUM

Ecc© quaestio, quomodo hominibus sit utendum. Quid agimus? Qu_ae damus prnecepta, ut parcamus sanguini humano? Quantulum est ęi ooq nocere, cui debeas prodessc! Magna scilicet laus est, si homo mansuetus Mjfej est. Praedpiemus, ut naufhigo manum porrigat, erranti viam moostret cum esuriente panem suum dividat? Quando omnia, quae praestanda ac vuanda sunt, dicam, cum possim breyiter hanc illi form ułam humani officii tiadere: omne hoc, quod vides, quo divina atque humana conclusa sunt, unum est; membra turnus corporis magni. Natura nos cognatos edidit cum ex isdem et in eadem gigneret. Haec nobis amorem indidit mutuum et sociabiles fecit, ex illius coostitutione miserius est nocere quam laedi. Ex illius imperio paratae ant iuvandis manus. Ille versus et in pectore et in ore sit; „Homo sum, humani nil a me alieadum puto”.

Ępistulae morału 15, 95

2. DE HOMINIBUS CURIOSITATE

Curiosum nobis natura ingenium dedit et, artis sibi ac pulchritudinis suae conscia, spectatores nos tantis rerum spectaculis genuit, perditura fructum sui si tam magna, tam clara, tam subtiliter ducta, tam nitida et non uno genere form osa solitudini ostenderet. Ut scias illam spectari voluisse, non tantum aspici, vide quem nobis locum dederit; in media nos sui parte constituit et drcumspectum omnium nobis dedit; nec erexit tantummodo hominem, sed etiam habilem contemplationem factura, ut ab ortu sidera in occasum labentia prosequi posset et vultum circumferre cum toto, sublime fecit illi caput et collo fleiili imposuit. Deinde, sena per diem, sena per noctem signa perducens, nullam non partem sui explicuit, ut per haec quae obtulerat oculis eius cupiditatem faceret etiam ceterorum. Nec en im omnia nec tanta visimus quanta sunt, sed ades nostra aperit sibi investigandi viam et fundamenta vero iad| ut inquisitio transeat ex apertis in obscura et aliquid ipso mundo inveniat antiquius: unde ista sidera exierint; quis fiierit universi status antequam singula in paites discederent; quae ratio mersa et confusa diduxerit; quis loca rebus aaignaverit; suapte natura gravia descenderint, evolaverint levia, an praeter msum pondusąue corporum altior aliqua vis legem singulis dixerit; an illud mum sit, quo maxime probatur homines divini esse spiritus, partem ac veluti scientillas quasdam astrorum in terram desiluisse atque alieno loco hae-sisse.

De otio 5, 3-5

3. pHILOSOPHANDUM EST

gxcute te et varie scrutare et obsern; illud antę omnia vide, utrum in bilosopbla an in ipsa vita profecerii. Non est philosophia populare ar-Jucjmn nec ostentationi paratum; non in verbis sed in rebus est. Nec in hoc gdbibetur, ut cum aliqua oblectatione consumatur dies, ut dematur otio -_auSia: animum format et fabricat, vitam disponit, actiones regit, agenda et oniittenda demonstrat, sedet ad gubemaculum et per ancipitia fluctuantium derigit cursum. Sine hac nemo intrepide potest vivere, nemo secure; in-0innerabilia accidunt singulis horis quae consilium exigant, quod ab hac peteadum est. Dicet aliąuis: „Quid mihi prodest philosophia, si fatum est? quid prodest, si deus rector est? quid prodest, si casus imperat? Nam et jjjutari certa non possunt et nihil praeparari potest adversus incerta, sed aut consilium meum occupavit deus decrevitque quid facerem, aut consilio meo nihil fortuna permittit”. Quidquid est ex his, Lucili, vel si omnia haec sunt, philosophandum est; sive nos inexorabili lege fata constringunt, sive arbiter deus universi cuncta disposuit, sive casus res humanas sine ordine impellit et iactat, philosophia nos tueri debet. Haec adhortabitur, ut deo libenter pareamus, ut fortunae contumaciter; haec docebit, ut deum sequaris, feras casum.

Epislulae morales 16, 2-5

4. QUID SIT SAPIENTIA

Facere docet philosophia, non dicere, et hoc exigit, ut ad legem suam quisque vivat, ne orationi vita dissentiat aut ipsa inter se vita; ut unus sit omnium actionum color. Maximum hoc est et offidum sapientiae et in-dicium, ut verbis opera concordent, ut ipse ubique par sibi idemque sit. „Quis hoc praestabit?” Pauci, aliqui tamen. Est enim difficile; nec hoc dico, sapientem uno semper iturum gradu, sed una via. Obsera te itaque, numquid yestis tua domusque dissentiant, numquid in te liberalis sis, in tuos sordidus, numquid cenes frugaliter, aediflces luxuriose; unam semel regulam prende et ad hanc omnem vitam tuam exaequa. Quidam se domi contrahunt, dilatant foris et extendunt: vitium est haec diversitas et signum vacillantis animi ac nondum habentis tenorem suum. Etiamnunc dicam unde sit istt inconstantia et dissimilitudo rerum consiliorumque: nemo proponit sibi quid velit, nec si proposuit perseverat in eo, sed transilit; nec tantum mutat sed redit et in ea quae deseruit ac damnavit revolvitur. Itaque ut relinquttl definitiones sapientiae yeteres et totum complectar humanae vitae modum, hoc possum contentus esse: quid est sapientia? semper idem velie atque idem oolle.

Epislulae marek* 20,