DSC08195

L „WIERSZE W RODZAJU SATYRY"

Kolejnym, dodatkowym potwierdzeniem świadomego przyjęcia takiej postawy jest rozdział o satyrach w rozprawie O rymotwamme. Otóż Krasicki z aprobatą przytacza tu zapisane przez Horacjusza obowiązki satyryka, tak przekładając odpowiedni fragment jego Listu do Pizonów:

Gdybym ja satyry pisał, nie czyniłbym tego z zapalczywością, ale bym się zastanawiał i nad tym, co mówię, i nad tymi, których ku mówieniu przywodzę. Pospolitego bym użył sposobu w obwieszczeniu rzeczy, iżby każdy mniemał, iż to samo uczynić, co i ja, zdoła, a jednak gdyby mu przyszło dotrzymać, co mniema, zapociłby się należycie, a może bez skutku **.

Bez zapaiczywości i z refleksją nad tym, co mówi, oraz nad tymi. do których mówi, skonstruował więc Krasicki swoje satyry, zaś ich proste i w związku z tym nieco ogólnikowe wskazania moralne wcale nie były proste i łatwe w realizacji.

III. „WIERSZE W RODZAJU SATYRY”,

CZYLI LISTY POETYCKIE

Poetyckie listy Krasickiego, podobnie jak satyry drugiego cyklu, powstawały w ciągu lat. Ogłaszane w diukach ulotnych znalazły się — wraz z kilkoma satyrami — w zbiorowym tomiku Krasickiego z roku 1784, zatytułowanym Wiersze XBW. Wszystkie zaś listy, również obok satyr, zostały zamieszczone w tomie drugim pierwszego zbiorowego wydania dzieł poetyckich Krasickiego w roku 1802*.

Było to już po śmierci autora, lecz wydanie zostało przygotowane na jego zlecenie i pod jego nadzorem. Edytorska ^{1 2}

LI

„WIERSZE W RODZAJU SATYRY"

bliskość satyr i listów ma więc placet ich twórcy i nie jest

—    w tradycji obu tych gatunków — niczym nowym. Wspólnie z satyrami wydawano listy Boileau, listy pisał też angielski satyryk Aleksander Pope, a przede wszystkim — Horacy. Pisał je więc także Krasicki i zgodnie z tradycją uważał je za „wiersze w rodzaju satyry”³. „W twórczości Krasickiego

—    pisał zresztą, Wołoszyński — [...] dominuje satyra jako charakterystyczny, literacki wyraz jego postawy krytycznej”, i dodawał, że „niektóre listy poetyckie są w istocie krypto-satyrami”⁴.

Czy więc można uznać listy za inaczej nazwane satyryk Niewątpliwie, już na pierwszy rzut oka widać liczne zbieżności. Na materiale znacznie szerszym, niż twórczość Krasickiego, ustaliła je Przemysława Matuszewska:

W- obu przypadkami jest torodzaju wierszowanej rozprayfjci. utrzymanej w tonie, mentorskim, lub gawędziarsjam, o stosunkowo dużej swobodzie skoiąrfffid. chętnje pdwnhijacei się do sentencji-iub przykładu, w. postaci anegdoty; bajfe^ezy-relacji z-zaobserwowanego zdarzenia⁵.

Wspólna też jest miara wiersza w obu gatunkach: w poezji starożytnego Rzymu był nią heksametr, w poezji polskiego Oświecenia — najczęściej ] 3_r,zgłQsk,QWiec .Wszystkie istotne różnice są konsekwencją faktu, że listy z reguły mają konkret-nego adresata, podczas gdy w sa^YacITzairza^^tÓ wyjątkowo. Taki adresat determinuje większą swobodę i bardziej osobisty charakter wypowiedzi; list „jest przeto utrzymany

4*

1

*’ 1. Krasicki, O rymotwórstwie i rymotwórcach, ś. 21.

Ul. „WIERSZE W RODZAJU SATYRY"...

2

Dokładniej na ten temat zob. Nota wydawnicza.

3

   W liście z Berlina do brata Antoniego z dn. 3 III 1781 pisał: „Posłałem królowi do Warszawy nowe wiersze w rodzaju satyry i mam jeszcze kilka takich w robocie, które, da Bóg, za przyjazdem WPan obaczysz” (cyt. t. Korespondencja, t. 2. s. 27).

4

   R. Wołoszyński, Ignacy Krasicki. Utopia i rzeczywistość, s. 154.

5

   Przemysława Matuszewska, hasło List poetycki [w:] Słownik literatury polskiego oświeceniu, pod red. Teresy Kostkiewiczowej, Wrocław 1977, s. 331.