DSC08650 (3)

tylko zbiorem encyklopedycznym bardzo potrzebn

nych, szczegółowych wiadomostek, ostatniego,umiejętno^jNJ    i_ak przed niewielą laty przesądy estetyczne stawiały nieprze-

ma, ywa i .    wa u yteczm Jednej sprawie słożą;    nrzeszkodę rozwijaniu się ojczystych talentów w literaturze

ac na eźy, te nawet empuyzm, I a b o r a t o r i a i doświad^ł^fltjej, tak samo na polu nauk i umiejętności szkoła materialistów czenia ducha filozoficznego (jak ąię to w Niemczech dzieje) Jjłmiryków, nie rozświecona pochodnią krytyki, obwołująca wyłą-wem teorii piękniejsze wydają owoce, co pokazuje historia    i doświadczenie za jedyne źródło prawdy, dotychmiast ograni-

społecznym, potocznym, jedynie tylko przez filozofia ¹ InstęP ^naszeJ literatury.Albowiem wiek nasz jest czasem emancypa-

. .    .    .    ■    •    lik    ______ii •________i _ .1.. •.

rodzonych. Nawet dowolne hipotezy i m a n i p u J_acjpolszczę władzę myśli i utrzymuje nasz rozum teoretyczny w pe-ryków godniejsze uważania, jeśli z tego źródła początek biorą mj opisanej mierze niby w więzieniu albo okowach. Wyrwawszy się szcie i to także położyć godzi się, że w systemie oryginalnej|jTmpjeinowlęctwa estetycznego, czyż na zawsze pozostać dział rzeczywistych'umiejętności z działem j_nJ*mjiy w niemowlęctwie filozoficznym? jęć, np. poetyckim, historycznym, artystowskim, filozoficzny^P⁰^^{3 mus}* ^wyjść ^{z te}8° obwinienia; na tym zależy realny

z życiem

; we wszelkim względzie.

Te są postrzeżenia co do umiejętności polskiej, fzyni-eiri je samą rzecz mając na uwadze, a nikogo z piszących u nas w ma-

ry za pośrednictwem tej ruchomej, żywej umiejętności w sze powinowactwo i. związek organiczny wejść może. Gdzie (jj w Polszczę) sami empirycy uprawiają nauki przyrodzone, tam one i nego wpływu nie wywierają na inne części literatury. Co innego w Mj. tii naukowej.

czech! Tu artyści są naturalistami, jak np. Gete⁷³ i Nowalis, a

Z kolei mówić teraz będę o piśmiennym sektarstwie^7Sw Pol-

cha nie jest to zapewne obcymi przykładami zawracać głowy ro^ dnym ludziom w Polszczę.

Odrzuciwszy mnogie uprzedzenia we względzie estetycznym, czej teraz trzymamy o wartości tworów sztuki. Innym okiem, niżej

wie natury najznamienitszymi historykami i estetykami Jak np.Gem, zcze. — Rzecz ta należy do ogólnego widoku dzisiejszej literatury na-i Steffens. — Namawiać do pewnej uniwersalności^pojęńj^która nie tylko jest w dziełach uczonych, w utworach artystów,

przed niewielą laty, patrzymy na usiłowania krajo^jmów. | Um żegnają.* Ja zaś przeciwnie sądzę, poczytując wszelkie nie-

maski za zbawienne i pożyteczne.

Zycie w każdym wyraża się rozniesieniu mniemań. Pierwszych te-

ile także w opinii i dyspozycji powszechnej. Powinienem jednak jprzedzieć czytelnika, że odstąpiłem w tej mierze od zdania pospolitego, jakoby różnolicowe stronnictwa piśmienne, spory i roztyrki lite-ackie miały co szkodzić oświeceniu. Od tego niektórzy wielkim się

nigdy dostatecznie wypowiedzieć nie mogę: w umiejętności polskiej| jest umarła natura (npturata), a tai sama umiejętność skamieniała, martwaJTej nauki nie potępiam, owszem, przyznaję, że jest

nia większości uległa w tej mierze wielkiej zmianie, jaką czas zrządzi) jakiej wreszcie spółczesna po nas Europa wyciągała. Ale nie dosyć m f tym/Smiałym krokiem dalej jeszcze winniśmy postąpić: od gusy śladów nie trzeba zacierać wliteraturżeTbyM i i ma g i n acj i do myśli i rozumowań umiejętnych, od pjęknoĘLj j_{łością zgody} j _pokoju Dualizm głównym wszystkiego warun-w poezji i sztuce do prawdy w tej bogatej, spaniałej naturze, która naiL_{em na tym} świecie. Kiedy przed kilką Jaty nowe twory ojczystego do-otacza. Nie pojmujmy jej cudzym rozumieniem! Tegowcipu i nowe wyobrażenia teoretyczne poruszyły u nas dosyć zawiłą

materią sprzeczek między stronnikami dwóch systematów, tak zwanego romantycznego i klasycznego, nikt naówczas nie zgadywał, co było istotną przyczyną tego nieporozumienia i jakie stąd ko-|

tak powiem — temperamentu i konstytucji narodowego geni szu, narodowego ducha. Pojmujmy naturę, jako się objawia (naturom■ naturantem), jako działa! A tego nigdy bez rodowitej filozofii nie do-

nieodbicie potrzebna, ale utrzymuję, że dla nas potrzeba także żywej!rzyści urosną dla literatury polskiej. Przeciwnie, mniemano, jakoby ta życiem naszym umiejętności, takiej, jaką nas obdarzyć może {dysputa opanowawszy niedoświadczone umysły, sprowadzić je miała filozofia naszego jestestwa, filozofia języka polskiego, wreszcie — źe _z drogi wiodącej do prawdziwego światła, gustu i piękności. Przyszło

• Właśnie w tej chwili ogłoszono prospekt na „Rozmaitości Kaliskie**, których redaktor oświadcza, że ani o sporach romantyków, ani (broń Boże) o filozofii pisać nie będzie.