DSC06658 (2)

Js>

Czytelnika z. jedną z, koncepcji metodologicznych, która podaje kryteria, j_aki_m winien odpowiadać dany termin teoretyczny, aby uzasadnione było j_eg0 uży^ w twierdzeniach nauk empirycznych. Jest to koncepcja Kmity (1973).

Przedstawiciele nauk społecznych, zwłaszcza socjologowie, przy wprow_a(] niu terminów teoretycznych, posługują się wskaźnikami, po to, aby powiedzieć czym można poznać, jakie obserwowalnc fakty i procesy należy dostrzec, aby iy na było orzec, czy zachodzi czy też nie zachodzi zjawisko oznaczane przez tenJ jakim się posługujemy (Nowak S., 1965a, s. 245).

Psychologowie budują leź. wskaźniki wykorzystując do tego celu specyfiki dla swojej dyscypliny naukowej narzędzia pomiarowe, jakimi są testy psyc/iolJ ₍\yir (można je traktować jako odmianę narzędzi kalibrowanych). Koncepcja opej cjonalizacji zmiennych psychologicznych opracowana przez Homowską (1986) J i nawiązująca do ustaleń Nowaka L. (1977, 1980) oraz Brzezińskiego (1976), fj chańskiej (1990) i Gaula (1990) — odwołuje się do tej szczególnej praktyki po. miarowej. Uważam ją za bardzo przydatną dla psychologów-badaczy i dlategok dzie tu ona dość szczegółowo zreferowana.

. Pojęcie zmiennej

Weźmy jako przykład taki termin, jak: „inteligencja". Jest to pewna whśd-w ość. przyjmująca różne wartości dla takich „obiektów”, jak ludzie. Jeżeli o dae właściwości możemy powiedzieć, że przyjmuje ona różne (i co najmniej dwk wartości, to jest to zmienna (ang. \ariable). Tak definiuje zmienną np. Keriisąt

(1985, s. 27):.....zmienna jest właściwością, która przybiera różne wartości". !ś

więc zmiennymi są na przykład: płeć. poziom wykształcenia, poziom aspiai j poziom akty wacji, inteligencja, neurotyzm, ekstrawersja. lęk, poczucie winy.

Ze w zględu na wielkość zbioru, z którego dana zmienna przyjmuje wanta f przyjęło się wyróżniać:

(a)    zmienne dwuw artośeiowe. inaczej: dychotomiczne (ang. dichotomm * 1 mbłe),

(b)    zmienne wiełowaitościowe, inaczej: politomiczne (ang. połytmem * II riożWek

Stosunkowo często psyetiologowie posługują się jeszcze zmiennymi. 3®^r;; przy jmują wartości ze zbioru trójelemeinowego (np. popularny system odpo»*® i na pytania kwestionariuszowe: lak. nic. nie mem). są to:

yet zmienne trójwartościowe., inaczej: crychocomiezne tang. aickotomens*I rmMek

Przy kładem tał może by ć zmienna „pleć", gdyż przyjmuje ona tylko wmtosci „mężczy :ni” i „kobiety”. Przykładem ibł jest „neurotyzm” — «»^i U dla osób w pc^wilacji przy jmuie wiele rożny ch t aczkolwiek ich liczba jea & f

IM

«a) ^^0ŚC

Odróżnia si| wartości ze z

_w), od zmień-

(a)    zmienr

(b)    zmieni Zmienna j

między dwiemi wartości (Woli dla różnych os wartości te nic s. 118). W tyn sąsiednimi wai dyskretna. Tak czne, przyroda Zwykło s (a) zmień do których zal także te zmień cjami. Jak wia maga się, aby wszystkie elerr demem znalaz ■fsia, kobiece Podobnie zmie sławne, ewangt rażda z zapyta iesoni.

thl zmień "lżej zmienne P°IWc zmienn;

czas reakcj Sta&ayzowany tWPPSI-R -sobouuściowe ^Kinleya i H