DSC06668

Jeżeli zdanie wprowadzające wskaźnik jest twierdzeniem empjry sam wskaźnik T. Pawłowski (tamże, s. 181) proponuje nazwać |_Voc%, J W przypadku, gdy zdanie wprowadzające wskaźnik jest ustaleniem tertni_n nym, to sam wskaźnik nazywać będziemy definicyjnym.    °8ic_?i

Rozróżnienie wskaźników na rzeczowe i definicyjne jest bardzo vvaj respektowanie tego podziału może być źródłem wielu błędów. W cyt_0vv \ pracy T. Pawłowskiego Czytelnik znajdzie bardzo wnikliwą analizę przyu^** obu rodzajów wskaźników.    ^

7.2. Klasyfikacja wskaźników (wg S. Nowaka)

Stefan Nowak (I965a) wyróżnił trzy typy wskaźników w zależności od charakien indicatum oraz. typu związku łączącego wskaźnik z indicatum:

(a)    empiryczne,

(b)    definicyjne,

(c)    inferencyjne.

Oto ich krótka charakterystyka.

(a)    Wskaźniki empiryczne. Mówimy o nich wtedy, gdy indicatum (czyli niwisko wskazywane Z — w terminologii S. Nowaka) jest obserwowalne. Wtedy bowiem związek łączący wskaźnik W z indicatum ma charakter związku empiiy-cznego. Na przykład, wskaźnikiem empirycznym stanu temperatury jakiejś osoby może być wysokość słupka rtęci w termometrze, chociaż to, czy owa osoba nu podwyższoną temperaturę można stwierdzić na podstawie tego, że ma wypieki iu I twarzy, że błyszczą jej oczy, ma spocone ciało itp. Zaletą tego typu wskaźników | jest to, iż znacznie łatwiej stwierdzić ich występowanie niż wystąpienie obsetwo-walnego indicatum.

Mówiąc ogólnie, wskaźniki empiryczne to takie wskaźniki „przy pomocy któ- i rych teza o zachodzeniu pewnej korelacji między wskaźnikiem a zjawiskiem prze- j zeń wskazywanym jest tezą empiryczną, rozstrzygalną na drodze obserwacyjnej" I (tamże, s. 249).

(b)    Wskaźniki definicyjne. W niektórych przypadkach dobór wskaźników wił ¹ że się jednocześnie z podaniem definicji indicatum. W takich przypadkach S. No- I wuk mówi o wskaźnikach definicyjnych. Wskaźnikiem jest tu definiens danego * zjawiska wskazy wanego Z. Tak, na przykład, liczba wyborów uzyskanych w teście j socjometryeznym przez osobę badaną jest wskaźnikiem pozycji społecznej tej oso- I by w grupie. Jednocześnie liczba wyborów w teście socjometryeznym jest dtfmim sem def iniowanego terminu „pozycja społeczna jednostki w grupie”.

(c)    Wskaźniki inferencyjne. O inferencyjnym wskaźniku W zjuwisku Z mdwi- i my wówczas, gdy:

(l) wskuźnik W nie jest definiensem (albo inaczej: nie wchodzi do definicji) I indicatum Z, którego znaczenie zostuło wcześniej, niezależnie od IV ustalono,

(2) indicatum (inferujemy) z tego Indicatum jest posiadającą określoi Wskaźniki em] wskaźników zewnęi którego są wskaźnil jo treści pojęcia „w

I zewnętrznego.

Natomiast wsi albo stanowią całoś dzą (gdy są definic Stosunkowo c: Nowak wymienia c (a) empiryczi (b) definicyjr (c) empiryczi (d) empiryczi Oto ich krótka (a) Wskaźniki sytuacją, w której te gólnych skorelowan nq syndromatyczną nią elementów), zeu samej zmiennej jest cząstkową, tak jak ( chodu jest zewnętrz skorelowanych ze sc jak „poziom konsum datki na wycieczki” wskaźnik definicyjny (wchodzi do indicatu (b) Wskaźniki di wystąpienia inferujemy dzi do definicji tego z termin oznaczający w> nia się pacjenta wniósł a jednocześnie zachow nc” (obok innych elei wych, percepcja otoczd (tamże, s. 257) „z pew (1) pewne jego el czyni te elementy obsc obserwowaJ nych,