DSCF0005

Baltazara Behema. Jest on jednakże nie tylko ważnym dokumem tem prawnym, gospodarczym, kulturalnym, ale równocześnie jednym z najcenniejszych zabytków sztuki polskiej tego czasu, Rękopis ten, będący obecnie ozdobą Biblioteki Jagiellońskiej, w której katalogu figuruje jako „rkp 16”, zawiera przywileje i statuty miasta Krakowa, roty przysiąg i ustawy cechów krakowskich. Jest to gruby tom, składający się z 379 kart pergaminowych, zapisanych gotycką mmuskulą w jednej kolumnie, aż do karty 274 ręką Baltazara Behema, dalej — innymi rękami, Oprawa z gładkiej skóry naciągniętej na deski, z srebrnymi okuciami, pochodzi z r. 1880,

Rękopis był przechowywany od momentu swego powstania do czasów Wolnego Miasta w ratuszu krakowskim, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa ofiarował go w r. 1825 Bibliotece Jagiellońskiej,

O ile spokojne były dzieje Kodeksu Behema, kiedy był własnością miasta, i potem w łatach 1825—1939, łdedy stał jako jej najcenniejszy skarb wśród rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, o tyle dramatyczne były jego losy podczas drugiej wojny światowej. Jeszcze przed rokiem 1939 zwrócili Niemcy uwagę na niezwykłą pod każdym względem wartość tego rękopisu, Po podboju Polski wywieźli go do Berlina, gdzie Fryderyk Winkler, jak sam pisze, „dzięki zmienionym warunkom i okolicznościom”, mógł jak najbardziej tendencyjnie opracować monograficznie ten cenny zabytek. Po zreprodukowaniu go w Berlinie powrócił Kodeks do Krakowa, ale nie do Biblioteki Jagiellońskiej, tylko na Wawel, gdzie został zagarnięty przez ^generalnego gubernatora# Franka, Uciekając z Krakowa w lipcu 1944 r, wywiózł go Frank do swojej posiadłości wiejskiej Neuhaus w Bawarii, Tam odnaleźli go Amerykanie w maju 1945 r, i--w stanie nieuszkodzonym, jeśli nie brać pod uwagę wyrwania bloku rękopisu z oprawy — wydali do rąk Karola J Estreichera, jako pełnomocnika Polski dla spraw' rewindykacji zabytków, Rękopis wrócił, do Krakowa, razem

z Ołtarzem Mariackim Wita Stwosza, 30 kwietnia 1946 r, i został przekazany prawowitemu właścicielowi—Bibliotece Jagiellońskiej.

zapewne synem Wawrzyńca, od r. 1451 mieszczanina krakowskiego, którego zawodu nie znamy, a wnukiem Wawrzyńca starszego, z zawodu malarza, który otrzymał prawo miejskie w Krakowie w r. 1419, Baltazar urodził się w Krakowie około połowy XV w. i tu studiował na uniwersytecie. Imatrykulowany w r. 1473, w 1478 r. uzyskał stopień bakalarza sztuk wyzwolonych. W r. 1488 został zastępcą pisarza, a w r. 1500 rzeczywistym pisarzem i notariuszem miejskim. Ożeniony był z Dorotą Krystan z Olkusza. Urząd swój sprawował do r, 1508, W czerwcu r, 1508 umarł chyba nagle, gdyż w lipcu tego roku przyrodni jego brat występuje przed sądem jako opiekun małoletnich dzieci Baltazara. Ptaśnlk, który zajął się rodziną, pochddzfcniem i życiorysem Behema lal, prześledził sumiennie archiwalia krakowskie, nie wyświetlił jednak kilku niejasnych szczegółów. Nie zainteresowało go, skąd przywędrował do Polski dziad łub krewniak Baltazara, malarz Wawrzyniec Behem, ani nie wykrył, kim była matka Baltazara, nie znana dotąd ze swego panieńskiego nazwiska; nic wyjaśnił wreszcie ważnego punktu: na jakiej zasadzie używał Baltazar Behem herbu Szeliga? Bo że się Szcligą lub herbem do Szeligi zbliżonym pieczętował, to wiemy z całą pewnością, Do nikogo Innego, lecz do niego należy ten herb wymalowany w dolnym narożniku 2, karty Kudeksu Behema (fig, 1), Już w r, 1484 przecież widnieje herb Szeliga w Inkunabule Nc 233 Biblioteki Jaglełlortslde) (fig. 2), który należał do Behema, nim został on notariuszem miejskim. Książkę ozdobił sam Behem, umieszczając herb swój w inicjale |,Q^M na pierwszej karcie, u na dolnym marginesie tej samej karty banderolę ze swoim podpisem i datą 1484, Toteż hipotezą zgoła dowolną, nie popartą ani dokumentami.