DSCF0022

i to na stosunkowo małym, zawężonym działaniami wojennymi terenie, głównie Pomorza i Prus Książęcych, jest doskonałym uzupełnieniem relacji polskich kronikarzy i pamiętnikarzy. Należy jeszcze podkreślić szczególną specyfikę szwedzkiej mentalności, wiarę w zabobony i przesądy, nieufność do ludzi w okupowanym kraju, uprzedzenia religijne, strach przed zemstą i własną bezsilność w chorobie, która wydawała się śmiertelną zarazą. Dahlbergh podaje liczne nazwiska Szwedów, Polaków, Niemców, wymienia drobne fakty, wylicza odległości między miejscowościami, ocenia stan dróg, wygląd miast i ich obronność.

Układ wydawnictwa został podyktowany przez podwójny charakter zainteresowania polskiego czytelnika dziennikiem Dahlbergha i jego rycinami. Należało więc wpierw powiedzieć nieco w I części wydawnictwa o jego życiu i dziełach. Dziennik, zawarty w II części, zaopatrzono w nieodzowne przypisy objaśniające wydarzenia, osoby i miejscowości, niezależnie od ich zestawienia w indek-

¹    Por. szereg artykułów o zniszczeniach wojennych, gospodarczych i kulturalnych w okresie najazdu szwedzkiego 1655—1660: Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655— 1660, praca zbiorowa, t. 2, Warszawa 1957, s. 261—481; a z wielkiej wojny północnej Z. Łakociński, Magnus Stenbock w Polsce. Przyczynek do historii szwedzkich zdobyczy w czasie wojny północnej, Wrocław — Warszawa — Kraków 1967, ss. 143, nlb. 3, tabl. 10.

²    Por. uwagi I. Anderssona w przedmowie do polskiego wydania jego Dziejów Szwecji, Warszawa 1967, s. 9.

³    Erik Dahlberghs Dagbok (1625—1699), For forsta gangen fiillstandigt efter de Upsala och Stockholm bevarade originalmanuskripten utgifven med inledning af Hermann Lundstrom, Upsala 1912, ss. XXIV, 286, XXXVI, nlb. 3, tabl. 6, mapy 3.

⁴    E. Ericsson, E. Vennberg, Erik Dahlbergh, hans leunad och uerksamhet. Till 300 arsminn^t 1625—1925, Uppsala 1925, Almqvist och Wiksell, ss. 277, tabl. 50, mapa 1, ilustr.

⁵    J.A. Karlssen, Erich Dahlbergh och hans aterfunna gardsarchiv, „Sórmlandsbygden”, R:6: 1937, s. 84—104.

⁶    F.H. Viergutz, Erik Dahlbergh und seine Beziehungen zu Pommem, „Baltische Stu-dien”, wyd. nowe, t. 40: 1938, s. 96—102.

⁷    G. Bjórlin, Karl X Gustaf och Erik Dahlbergh vid óuergangen av Stora Bałt, Sęock-holm 1921, ss. 55; L. Munthe, ,,Tidskrift i Fortifikaticn”, R. 45:1922, s. 41—48; E. Ca-rlsson, Erik Dahlberg och óuergangen av Stora Bałt, „Historisk Tidskrift”, R. 71: 1951, s. 14—54; Erik Dahlbcrgs relation om taget over Bałt. Nagra textkritiska synpunkter. Utg. Forsell Arae. Karolinka fórbundets arsbok. 1951, s. 7—74.

⁸    A. Stade, Erik Dahlberg och Carl X Gustafs krigshistoria, Kristianstad 1967, Mili-tarhistoriska Avdelningen vid Kungl. Militarhógskolan, ss. 447, nlb. 1, mapa 1, ilustr. Acta Universitatis Stockholmiensis, t. 12.

soch. W III części uwzględniono tylko ryciny Dahlbergha o tematyce czysto polskiej, dzieląc je na dwa dziady, a więc takie, które obrazują sceny batalistyczne i rodzajowe oraz przedstawiające polskie miasta, twierdze i zamki wraz z ich planami. Indeksy, bibliografia prac o Dahlberghu oraz mapka omawianych przez niego terenów Polski — sądzę, że wszystko to okaże się pożyteczne dla czytelnika.

Wydaje mi się, że tak pojęte wydawnictwo spełni swoje zadanie: zapozna polskiego czytelnika ze szwedzkim artystą-żołnierzem, a równocześnie przyczyni się do pogłębienia znajomości dziejów własnego kraju, przedstawionego ręką północnego sąsiada przed z górą trzystu laty.

Kraków, 28 czerwca 1969 r.    Adam Przyboś

⁹ Por. Viergutz, op. cit., s. 96.

¹⁰    Karola Ogiera Dziennik podróży do Polski 1635—1636, tłum. E. Jędrkiewicz, wyd. W. Czapliński, cz. 1, Gdańsk 1950; cz. 2, wyd. M. Pelczar, I. Fabiani-Madeyska, Gdańsk 1953.

¹¹    Dziennik Samuela Pepysa, oprać. M. Dąbrowska, t. 1—2, Warszawa 1952.

¹²    Księga podróży Ewliji Czelebiego. (JVybór), oprać, zbiorowe, Warszawa 1969.

¹³    Por. A. Przyboś, Gordon Patryk Leopold (1635—1699), żołnierz i pamiętnikarz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 8, Wrocław — Kraków — Warszawa 1959—1960,

s.    303—304.

¹⁴    Por. uwagi o staropolskich pamiętnikach: A. Sajkowski, Nad staropolskimi pamiętnikami, Poznań 1964; W. Czapliński, Wstęp [w:] Pamiętniki Jana Paska, Wrocław — Warszawa — Kraków 1968, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 62.

¹⁵    Zob. Nowy Korbut, t. 2, Warszawa 1964, s. 376—379.

¹⁶    Tamże, t. 3, s. 187.

¹⁷    Zob. A. Przyboś, Grądzki Samuel (zm. ok. 1672), historyk, dyplomata, [w:] Polski stownik biograficzny, t. 8, Wrocław — Kraków — Warszawa 1959—196C, s. 560—562.

¹⁸    Zob. T. Nowak, Jemiołowski Mikołaj (ok. 1620—ok.1693), [w:] tamże, t. 11, Wrocław — Warszawa — Kraków 1964—1965, s. 168—169.

¹⁹    Zob. Nowy Korbut..., t. 2, s. 496—497.

²⁰    Tamże, t. 3, s. 425—426.

²¹    Zob. Wstęp, [w:] AS. Radziwiłł „Memoriale rerum gestarum in Polonia 1632—1656”,

t.    1, wyd. A. Przyboś, R. Żelewski, Wrocław — Warszawa — Kraków 1968.

²²    Zob. Czapliński, op. cit.

13