DSCF0215 (2)

«n Hrrmmcmfyka i httfonyii

{w ogóle j - określa spór między nieusuwalny iatencjĄ teologiczną a krytyczną historią. Jedni dostrzegają w tej sytuacji potrzebę ponownej obrony perspektywy historycznej, inni. jak to pokazują prace Otta. Ebelinga i Fucfcsa. stawiają na pierwszym planie nie tyle naukowy charakter teologii, ile jej Jłermeneaflycznaf pomoc w głoszeniu nauki Bożej.

Laik. który chce sobie wyrobić pogląd mi rozwój prawniczej dyskusji problemu hermeneutycznego. nie będzie się zagłębia! w poszczególne prace prawnicze. Stwierdzi ogólnie, źe prawo-znawstwo odeszło od tak zwanego pozytywizmu prawa i za centralne uzna pytanie, na ile konkretyzacja prawa stanowi osobny problem prawniczy. Obszerny przegląd tego problemu dał Kurt Engisch (!953)¹. Fakt, że problem len wychodzi na pierwszy plan wbrew prawniczemu pozytywistycznemu eks-tremizmowi. jest zrozumiały także od strony historycznej, na przykład we Franza Wieackera Priwtredusgeschichte der Neuzeit lub w Melhodenlehre der Redurwissentchafi Karla Larenza. Widać więc we wszystkich trzech sferach, w których hermeneutyka od dawna odgrywały pewny rolę. w naukach historyczno-filologicznych, w teologii i w prawoznawstwie. że krytyka historycznego obiektywizmu lub „pozytywizmu” przydała nowego znaczenia aspektowi hermeneutycznemu.

W tej sytuacji dobrze się składa, że cały ten zakres problemu hermeneutycznego został niedawno przebadany i systematycznie uporzydkowany przez znaczącą pracę pewnego włoskiego badacza. Historyk prawa Emilio Beta w swej obszernej Teoria Generale della Interpretazione², której główne idee zostały przedstawione także po niemiecku w „manifeście hermeneu-tycznym” 7jur Grundlegung einer allgemeinen Amiegungs-lehre\ dokonał przeglądu stanu problemu w sposób budzący

Die Idee drr KottkrrtitiertttiK,... *. 294; por. jego mws/i) priłt'V luuJSilirwig in das jtfftsftsche Denkrti. Stuttgart 1956. s. 520.

T>wa tomy. Milano 1955. Wydanie niemieckie z 1967 roku.

Kstęjia (Kimiatkow.i ku czet Ii. Kabla. Ttibinr.cn 195*1. I. 2.

podziw rozległością hnyzMu, impor*- ąpą znajomością szczegółów oraz jacoym fyflcntatyczaym przedsuwieńen. Jako historyk prawa nauczający zarazem prawa \ jako rcKłak Crocego i Gemilego, obyty także z fiJozofią niemiecką. doskonale mówiący i piszący po niemiecka, by) wolny od niebezpieczeństw naiwnego historycznego obiektywizmu. Potrafił zebrać cale wielkie żniwo hermeneutycznej refleksji. które w znojnym trudzie dojrzewało od czasów Wilhelma voa Humboldta i Schłeiermachera.

Wyraźnie odchodząc od skrajnego stanowisku, jakie zajmował Benedetto Croce. Betu poszukuje miejsca pośredniego między obiektywnym a subiektywnym elementem w-szelkiego rozumienia. Formułuje cały kanon zasad hermeneun czir. ch. na klórcgo szczycie stoi autonomia sensu tekstu, która sens. tzn. zamysł autora pozwala wydobyć z samego tekstu. Podkreśla jednak z takim samym zdecydowaniem zas-«^ aktualności rozumienia względnie dostosowania go do przedmiotu, tzn. dostrzega, że osadzenie interpretatora w jakimś miejscu stanowi integrujący moment prawd} bermeneutycznej.

Jako prawnikowi nic grozi mu też przecenianie i utożsamianie z sensem praw a subiektywnego zamysłu, na przykład historycznych przypadków, które doprowadziły do sformułowania pewnej treści praw nej. Z drugiej strony jednak postępuje on tak bardzo za ugruntowaną przez Schłeiermachera „interpretacją psychologiczną*', że grozi to stale rozmyciem jego hermeneutycznego stanowiska. Choć bardzo się stara przezwyciężyć psychologiczny redukcjonizm i stawia sobie zadanie zrekonstruowania duchowego związku między wartościami a treściami sensu, to jednak to rzeczy w iście hermeneuty czne zadanie może on uzasadnić tylko przez swego rodzaju analogię do interpretacji psychologicznej.

Pisze on więc na przykład, że rozumienie to rozpoznanie i rekonstrukcja sensu, i w yjaśnia, że jest to zatem rozumienie „ducha, który mówi za pomocą form swej obiektywizacji do myślącego umysłu i czuje się mu pokrewny we wspólnym