DSCF3840

150

Jaźni, którą obdarował Miciński swego nadczłowieka, prowadzi nie do immoralizmu, lecz do uniwersalizmu etycznego. Wątki nietzsche-ańskie uzupełnił autor romantyczną kategorią Miłości, konstytuując^ się w doświadczeniu intuicyjnym. Metafizyczne przeżycie Miłościwi wspólnoty Jaźni, łączącej się z innymi przez uczestnictwo w Jaźni Kosmicznej, wyraża się w micie nadczłowieka jako ideał braterstwa^ Nadczłowiek, jak Duch Słowackiego, tworzy wolą przez miłość, j Źródłem praw moralnych jest indywiduum, ale nie jako zwierzę w człowieku, lecz absolutna Jaźń. Z nadświadomości zatem płyną postulaty moralne, indywidualne, lecz obejmujące całą ludzkość. Prawo wzrostu, potęgowania życia i miłości jest więzią moralną, podstawąj sojuszu wielkich indywidualistów. Stąd nadczłowiek Micińskiego nie jest ..nietrwałym typem wyższym”, lecz postulatem ..nadgatunku"; i „rasy słonecznej”, Słowackiego „anielstwa globowego”, w którym uczestniczyć będzie cała ludzkość. Bezwzględny elitaryzm, wyrażając)! się w Micińskiego podziale na „ludzi wolnych” i stado jest wzorol wany na elitaryzmie Słowackiego, nie Nietzschego. Nadczłowiek, jako twórca, jest Królem Duchem zbiorowości, przywódcą i narzędziem ewolucji.

Mimo iż status jego jest postulatem dla całej ludzkości, droga-do nadczłowieczeństwa jest dwojaka: twórcza i naśladowcza. Drol ga twórcza, polegająca na samodzielnym dojściu do prawd metal fizycznych i odnalezieniu włąsnej woli mocy, możliwa jest tylko! dla geniuszy; dla tych, którzy potrafią znieść cierpienie, rozpacz! niewiedzy, wytrzymają ciężar wolności. Tych geniuszy utożsamił Miciński z romantycznym Królem Duchem, tworzącym nowe drogi dla zbiorowości. Działalność destrukcyjna — burzenie wartości, będące! wstępem do uzyskania świadomości autonomii — nie jest natomiast] polecana tłumowi, który tracąc oparcie w normach społecznych] nie potrafi wyjść poza anarchię i egoizm. Geniusz-indywidualista] jest podmiotem jednocześnie czynu wewnętrznego i historycznego;] tworzy siebie i tworzy życie. Człowiek tłumu może dokonać swoi jego czynu wewnętrznego jedynie w oparciu o ukazane mu idee -przyjmując je za własne. Wolność i twórcza aktywność są atrybutami' każdego człowieka, ale świadomość ich dają ludzkości wielcy indywi-i dualni przywódcy. Toteż postulat nadczłowieczeństwa musi zostaćj sformułowany także jako program dla wspólnoty — mit społeczny, ideał wyzwalający.

7. Kościół Ludzkości

..Wieszczowie nasi odgadli tajemnicę polskich przeznaczeń, siląc jję wytworzyć przedziwną rasę słoneczną, która by skrzyżowała Y swoim sercu błyskawicę czynu z głębiną natchnienia - i była istotnym obrazem Boga unoszącego się nad mrokiem, wyłaniającego nowe światy z nicości"¹²⁵. Mit społeczny tworzy Miciński jako program mesjaniczny, ideę powołania narodowego. A ścisłej, nie tworzy, tylko akceptuje mesjanizm romantyczny, dostosowując go do własnej metafizyki jako koncepcji „ewolucji twórczej". Z romantycznych mesjanizm ów najbliższy jest mu mesjanizm Słowackiego, rozumiany jako idea „ojczyzny z ducha", poprzedzająca uniwersalny Kościół Ludzkości. Mesjanizm Micińskiego nie jest koncepcją narodu wybranego, nie opiera się na objawieniu i powołaniu; mesjanizm -to nowa twórcza idea, jaką wznosi naród do kultury ludzkości i którą ofiarowuje całemu światu.

Istotne zmiany do modelu romantycznego wprowadza Miciński. zastępując pojęcie „ducha narodu” pojęciem Jaźni. Ta „Jaźń narodu", aczkolwiek występuje stale w jego pismach, jest dość niejasna. Wobec romantycznych mesjanizmów wydaje się najbliższa koncepcji Słowackiego, jako pojęcie zbiorowe dla agregacji duchów indywidualnych, skupionych wokół jednego celu, zintegrowanych wspólną ideą. W metafizyce Micińskiego istnieją Jaźnie indywidualne i Jaźń Kosmiczna, nie ma miejsca dla żadnego pośredniego Jestestwa metafizycznego". Na jego koncepcji zaważyły chyba woluntarystyczne teorie narodu, aczkolwiek nie widać ich bezpośrednich wpływów¹²⁶.

Naród konsoliduje się jako „strumień twórczości”, wyznaczony napięciem energii i celem, na który twórczość jest zorientowana. Wola

¹²⁵    T. Miciński: Straceńcy, [w:] Do źródeł duszy polskiej, s. 12.

¹²⁶    Np. znana w Połsce praca Renana, określająca więź narodową jako wolę wspólnej twórczości. Omówienie: „Prawda" 1882, nr 39. Należy oczywiście pamiętać, że mesjanizm Micińskiego nię jest mesjanizmem sensu stricto. według definicji A. Walickiego (Filozofia a mesjanizm. Warszawa 1970). Nie może nim być z uwagi na przyjętą przez Micińskiego koncepcję ewolucji twórczej bez teleologn. Jedynym „przeznaczeniem” i prawem jest dla niego tendencja życia jako ..wwnagame