DSCF4897

21

Okres przed 1918 r.

niach powołano etatowych kapelanów, zarówno katolickich, jak i protestanckich, na których nałożono obowiązek posługi pastoralnej i moralnej. Często realizowano praktykę wizytacji biskupiej w więzieniach pruskich.

■ W zaborze austriackim umożliwiano praktyki i posługi religijne wyznawcom wielu religii w myśl zasady tolęrąndi realizowanej w ramach wielonarodowej i wielowyznaniowej monarchii austrowęgierskiej. K. Bedyński poda-a-je, że „w 1848 r. w więzieniu »Brygidki« we Lwowie Msze św. odprawiano w kaplicy więziennej w każdą niedzielę i święta. Na nabożeństwa te dowożono także więźniów z zakładów karnych, w których nie było kaplicy. Uprawnienie takie posiadali również więźniowie polityczni”³¹.

Szczególną posługę duszpasterską pełnili księża zesłani do odległych rejonów carskiej Rosji w stosunku do Polaków dzielących ten sam los. Zarówno duchowni jak i zesłańcy pokonać musieli wiele barier w celu organizacji życia duchowego na obczyźnie. Częstokroć duchowni posiadali status zesłańców politycznych i w swojej pracy duszpasterskiej łączyli elementy religijne i narodowościowe³². Władze carskie zaś przeciwne były religii katolickiej utożsamianej z polskością i dążeniami niepodległościowymi zesłańców.

*** nted£4tato. _t cWL o    ^<rujf¥vu!

iawu

2. LATA 1919-1989

W okresie.jniędzywojennym Kościół katolicki w Polsce uzyskał wyjątkową pozycję zapisaną w konstytucji marcowej³³. Budowana od podstaw struktura niepodległego państwa wymagała przyjęcia nowych rozwiązań prawnych, również w dziedzinie więziennictwa. Niemałe obowiązki nałożono na kapelanów więziennych, uznając oddziaływanie religijne za jeden z głównych atrybutów działalności penitencjarnej. Wielośc~T kompleksowość przepisów wydanych w latach 1919-1939 zaspakajała w tym zakresie zarówno oczekiwania perso-

³¹    Tamże, s. 26.

³²    Tamże, s. 26. Autor przywołuje postać księdza Kajetana Więckiewicza, który w 1845 r. uzyskał zgodę carskich władz na organizację parafii rzymskokatolickiej i świadczenie posługi duszpasterskiej wśród zesłańców. Wcześniej pracował jako duszpasterz w rosyjskich guberniach: archangielskiej, sołonieckiej i wołogodzkiej.

³³    Ustawa konstytucyjna z 17 marca 1921 r. (DzU RP nr 44, poz. 267 z późn. zm.) Konstytucja zawierała inwokację religijną we wstępie wyrażoną słowami „W imię Boga Wszechmogącego”. W art 114 Konstytucji zapisano wprost „Kościół rzymskokatolicki rządzi się własnymi prawami Stosunek państwa do Kościoła będzie określany na podstawie układu ze Stolicą Apostolską, który podlega ratyfikacji przez Sejm”. Podobne rozwiązanie przyjęto w greckiej konstytucji z 1 stycznia 1952 r., mówiącej o wykonywaniu przez Ortodoksyjny Prawosławny Kościół Grecji jego suwerennych praw.