DSCF4902

26

Opieka religijna w więzieniu - ujęcie history_Cz

niowig_„Q    rnnrfllflypp Wielu duchownych aktywy

uczestniczyło w ruchu oporu i razem z częścią zaprzysiężonej kadry zakład karnego, dostarczało do więzień komunię św. i przedmioty kultu religijneg₀ Przynoszeniem Najświętszego Sakramentu do więzienia zajmowały się osoby świeckie i one później udzielały więźniom komunii, stosując przy tym vsy myślne metody⁴⁸. Nieocenioną pomoc polegającą na udzielaniu komunii odegrały też pracownice więziennej służby zdrowia umożliwiające przyjęcie tego sakramentu w gabinecie lekarskim. Kościół przyjął też na siebie odpo. wiedzialność za zapewnienie właściwych warunków sanitarnych i higienicz. nych w zakładach karnych. Działające legalnie na terenie Generalnej Guberni organizacje charytatywne dostarczały osadzonym artykuły żywnościowe a także nielegalnie, z narażeniem życia, przedmioty kultu religijnego.⁴⁹

Niełatwa była także sytuacja na terenach polskich zajętych przez Rosję sowiecką po 17 września 1939 r. Specyfikę posługi duszpasterskiej prowadzonej na tych terenach K. Bedyński⁵⁰ tłumaczy trzema przesłankami. Po pierwsze, system radziecki to ideologia z założenia antyreligijna. Po drugie, okupacja radziecka miała za zadanie wyniszczenie narodu polskiego, od wieków przywiązanego do tradycji katolickiej. Po trzecie zaś, służbę w więzieniach pełnili funkcjonariusze NKWD o przekonaniach komunistycznych, bądź wywodzący się spośród osób o pochodzeniu żydowskim. Tak więc te okoliczności nie sprzyjały rozwojowi duszpasterstwa więziennego, które z założenia i tak nie istniało. Na terenie Wileńszczyzny dodatkowo sytuację komplikowały antagonizmy polsko-litewskie. Ponadto trudne i skomplikowane narodowościowo i wyznaniowo relacje polsko-ukraińskie odbiły się piętnem w więzieniach Wołynia, które po 1941 roku stały się częścią systemu sowieckich więzień i gułagów.⁵¹

Generalnie walka okupantów z pplską inteligencją, w tym z duchowieństwem więziennym, doprowadziła do masowych mordów zarównp. w ramach zabójczej strdtegii hitlerowskiej, jak i stalinowskiej. Wielu spośród kapelanów

⁴⁸    K. Bedyński wspomina podkomisarz Wandę Gawryłow przenoszącą Komunię z kościoła św. Karola Boromeusza na Pawiak w specjalnym medalionie i puderniczce. Ta sama osoba była też matką chrzestną dziecka urodzonego w szpitalu więziennym na Pawiaku w styczniu 1943 r. Tamże, s. 51.

⁴⁹    Legalnie działały organizacje o charakterze charytatywnym: Rada Główna Opiekuńcza i Towarzystwo Opieki nad Więźniami - PąUO&at. W konspiracji działał m.in. Front Odrodzenia Polski skupiający świeckich katolików zajmujących się głównie dostarczaniem Najświętszego Sakramentu do więzień warszawskich. Front powstał w 1941 r. z inicjatywy ks. Edmunda Krauzego i Zofii Kossak-Szatkowskiej.

⁵⁰    Por. K. Bedyński, dz. cyt., s. 55 i 56.

⁵¹    Więcej na ten temat w: J. Nikołajew, „Więzienne losy biskupa Adolfa Piotra Szelążka”, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2006, nr 52-53.