DSCF4974

on

■■■ mm

•**3S

Iltkn>\\ toto również postępowanie więźniów politycznych

olyhodów świąt i rocznic proletariackich, żądanie lepsze wich^ah' nowo, lekcewiilenie regulaminów.

do

Wk,

Polityczni akceptowali założenia systemu penitencjarnego naruszał kh godności. Uważali, że nie ma potrzeby ich resocjaf i przyuczania kh do uczciwego ż> cia na wolności. Cofnięcie re Makowskiego w 1928 r. i wprowadzenie now ego regulaminu w mko zamach na prawa wywalczone latami. Metody walki z administi^ ^i bardzo różne: protest wobec naczelnika, protest skierowany zwierzchnich (prokuratury , sądów), rezy gnacja ze spaceru, demonstr_ac ■ zejście / placu spacerowego, głodówka, głodówka tzw. biała, kiedy nie/^ mowano nawet wody, bunt oraz tzw. przeplatanka, wówczas każdego d • stosowano innego rodzaju protest. Początkowo dość często organizoy^ głodówki, po 1928 r , w związku z pogorszeniem się sytuacji materialnej wj° żruów, głodówki zarządzano sporadycznie, przechodząc na przeplataj która okazała się bardziej skuteczna, i w mniejszym stopniu odbijało się to na zdrowiu więźniów .

Walką więźniów politycznych kierowały początkowo zarządy komun po wprowadzeniu w 1931 r. nowego regulaminu wykonania kary, „Czerwona Pomoc” w Polsce ujednoliciła zasady działania kolektywów więziennych i przejęła kierowanie walką¹. Chodziło bowiem o to, aby wzmóc silę i zwartość grup, aby osoby, które przeszły przez więzienie zdobyły jak największy' zasób wiedzy politycznej i ogólnej, nauczyły się dyscypliny i zahartowały w walce. Komuny od początku swego istnienia doskonaliły system łączności, zarówno wewnątrz więzienia, jak i z „wolnością”. Miało to gwarantować sprawność przeprowadzenia akcji. Metod było wiele, zależały od rozmieszczenia zabudowań więziennych, stopnia izolacji, stopnia kontaktów z więźniami kryminalnymi. Najprostsza metoda polegała na przekazywaniu informacji podczas spacerów. Długoletni więźniowie posługiwali się alfabetem podobnym do alfabetu Morse’a, stukając w ściany, rury kanalizacyjne, rury centralnego ogrzewania. Opracowano również alfabet migowy, podobny do alfabetu dla głuchoniemych. Dla przykładu - przyłożenie wyprostowanego palca wskazującego do oka oznaczało literę „a”, uchwyt za brodę prawą ręką oznaczał literę „b” itd. W powszechnym użytku były grypsy. Wykorzystywano tu bibułkę od machorki, gdyż była cienka i łatwa do ukrycia. A oto metoda pisania grypsów rozpracowana przez defensywę katowicką:

tarze czystą wodą arkusz, względnie pół arkusza dobrego ,, tf»* ^/rn°^C^ⁿJinoczony papier suchy, ale już cieńszy i wówczas na suchym ,    “ _Po wyschnięciu zamoczonego arkusza treść odciśnięta na

rZfażur

^kie,n ^_{inika nic} pozostawiając żadnych śladów. Następnie na wyschniętym lekko ołówkiem pomiędzy wierszami ukrytego listu drugi list o treści

psy i polecenia przekazywano sobie podczas spacerów, w łaźni, to-

j_C w kantynie. Do przenoszenia grypsów angażowano, za tytoń bądź ^-nóść, więźniów kryminalnych pracujących na oddziałach. Na „wolność” Okazywano grypsy podczas widzeń bądź przez osoby, które opuszczały Więzienie. Do więzień przemycano grypsy w paczkach z żywnością, odzieją podawano je podczas widzeń. Mimo że część grypsów była przejmowana przez dozorców bądź policję, system działał dość sprawnie, o czym świadczy liczba listów z więzień, zamieszczonych w prasie MOPR^{2 3}, i to z więzień o obostrzonym rygorze. Do wsparcia więźniów walczących z administracją starano mobilizować rodziny osadzonych, część prasy, a nawet posłów i senatorów. Więźniowie kazamat Będzina, Kielc, Radomia, Sandomierza, Sosnowca wielokrotnie w czasie akcji byli wspierani przez robotników, którzy zjawiali się pod murami więzień, dając tym znać, iż solidaryzują się z walką więźniów ideowych i że nieobca jest im sytuacja w więzieniach.

W latach 1918-1922 wystąpienia przeciw administracji były sporadyczne. Do pierwszej, większej akcji zorganizowanej spontanicznie przez więźniów politycznych przeciwko administracji doszło w więzieniu kieleckim w listopadzie 1919 r. Osadzeni tu chłopi, głównie pod zarzutem organizowania strajków rolnych, ogłosili głodówkę jako protest przeciwko warunkom, w jakich ich przetrzymywano⁴. Trwała ona 4 dni.

W sierpniu 1921 r., gdy na Zamkowej zaprotestowali osadzeni tu kolejarze (pod zarzutem organizowania strajków), pod więzieniem zebrał się tłum kielczan, i wymusił zwolnienie zatrzymanych. „Zwolnionych tłumy witały entuzjastycznie, a potem na ramionach niosły przed kordonem policyjnym...”⁵.

143

1

Korespondencje i notatki..., s. 171.

2

   _Ap Katowice, Zespół b. KW PZPR, Komenda Główna Policji Województwa Śląskiego, Wydział Śledczy, pismo nr 153, z 18.11.1931.

3

   Patrz- A. J. Awrus, MOPR w borbie protiw terrora i faszizma 1922-1939, Sara-

4

^tOW5¹⁹Robotnik” 1919, nr 381; „Gazeta Kielecka” 1919, nr 280.

5

„Gazeta Kielecka” 1921, nr 47.