DSCN0083 (3)

50 Małgorzato Ostrówka

oniż podobne na psie języczki = one są podobne do psich języczków^ I ros

OHM n0X05KH Ra...

c) bardzo liczne konstrukcje tłumaczone dosłownie na język polski: u mojej ciotki jedenaście było [dzieci] = moja ciotka miała jedenaścioro dzieci, z ros. y Moeń toth ómjio. ..

u was jest polski rower = wy macie polski rower, z ros. y nać ecri* nojibCKMM Bejjocmien

u nas było troje koni = mieliśmy trzy konie, z ros. y »ac 6buio Tpoe koh<h u mnie w pamięci = mam w pamięci, z ros. y wena b nasumi szale były u starszych kobiet - starsze kobiety miały szale starsze kobiety z ros. isajiM Ssuih y...

Nie jest to pełny rejestr osobliwości języka współczesnych bohatyro-wiczan. Przegląd powyższy daje jednak pewien jego obraz. Poza współczesnymi naleciałościami rosyjskimi i białoruskimi zachowały się tu archaizmy i liczne regionalizmy charakterystyczne dla całych Kresów północno-wschodnich.

Zestawiając dawny obraz zaścianka i jego mieszkańców z wizerunkiem współczesnym, widzimy, że miniony czas, nawet okres władzy radzieckiej nie zdołały zniszczyć kultury, języka polskiego, szlacheckiej tożsamości. Destrukcja jest wielka, ale pozostali jeszcze ludzie, którzy potrafili zachować bezcenne wartości narodowe i w miarę możliwości przekazać je młodemu pokoleniu. Mimo znacznej pauperyzacji mieszkańców okolicy żywotna okazała się także podziwu godna gościnność, której doświadczałyśmy, prowadząc badania terenowe.

ObjMnienia skrótów:

Wart. Strzałk

ta

lad. B.

KM.

Nb1 k

Jadw Kepcz. AK.

Leont Zan. U

Mtac. Kor.

—    Wanda Strzałkowska

—    Teresa Bohatyrowicz

—    Tadeusz Bohatyrowicz

—    Anna Bohatyrowicz

—    Mieczysława Ejsmont

—    Jadwiga Kopczewska

—    Antoni ICopczewski

—    Leontyna Zaniewska

—    Teresa Zaniewska

—    Wacława JCoronczyk

Andrzej Romanowski

Miejsce i rola księgarni Orzeszkowej w kulturze polskiej Ziem Zabranych

Fenomen księgami Elizy Orzeszkowej, istniejącej w Wilnie w latach [ 1879-1882, doczekał się wielu opracowań¹, w tym książki opartej na nie I zawsze już dziś zachowanych archiwaliach² oraz naukowego artykułu I opublikowanego niedawno w oparciu o aktualny stan badań³. Fakty są I więc na ogół ustalone, natomiast można mieć wątpliwości co do ocen.

[ Wydaje się bowiem, że badacze zajmujący się dziejami firmy Orzeszko-I wej zbyt często i zbyt bezkrytycznie opierali się na opiniach samej pisarki, i zbyt rzadko zwracali uwagę na stan ówczesnego polskiego ruchu wydaw-I niczego na Litwie, niemal zupełnie pomijali ogólne tło powstającej na tym [ terenie kultury polskiej. W rezultacie ocena księgami Orzeszkowej mu-i siała ulec mitologizacji.

Mit pierwszy: samotność księgami

Jak wiadomo, firma Orzeszkowej nie była w „pozytywistycznym" Wil-[ me jedyna: istniała tu księgarnia Zawadzkich, prowadzona do roku 1875 [ przez Adama, a potem przez jego brata Feliksa Zawadzkiego. Czy jednak można mówić o wyższości lub niższości którejś z nich: oficyny Zawadzkich lub Orzeszkowej? Dzieje polskiego księgarstwa na Litwie bvł\ w okresie popowstaniowym wypadkową „mrozu" i „odwilży", którym stale podlegał klimat polityczny w Rosji. Owszem, 23 lipca 1866 generał

1

   Zob. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korba:", t 17, vol. 2: H. Gacowa, Eliza Orzeszkowa, Wrocław 1999, s. 160.

2

   S. Rosiak, Księgarnia E. Orzeszkowa i S-ka w Wilnie 1879-18S2, Wilno 1938.

3

M. Zięba, Eliza Orzeszkowa jako księgarz i wydawca, [w:] W świecie Elizy Orzeszkowej.

\ Prace monograficzne, pod red. H. Bursztyńskiej, Kraków 1990.