DSCN0900

Od- I

cznym

robotników I

czno-środo-przeprowa-ranicą, po-szych, ko Stwierdza wa socjali-niziny, co isk domo-jolne ®. przyczyną lej opieki

powodzeń opieki ze ir ten wy-py w na-^kk pracu- j za on, że ącej wy- 1

lodnionie- 1 Porównaj: 1 Iingungen 1 lversagen. i

der „PS- i cza Przy- I jogiczny^. 1

icc szkol-logiczny”. powodzeń za domu

presence

wiera niekorzystny wpływ na pracę szkolną dziecka nie tylko dlatego, że nie ma ono dobrze zorganizowanych warunków życia, ale przede wszystkim dlatego, że dezorganizuje to jego życie psychiczne. Badani przez Reniera uczniowie słabi, pozbawieni dostatecznej opieki macierzyńskiej, wykazywali liczne zaburzenia uczuciowości i przejawiali negatywne postawy społeczne.

Do odmiennych wniosków dochodzą badacze wschod-nioniemieccy E. Schmidt-Kolmer i H. Hiebsch, którzy stwierdzają, że praca zawodowa matek nie wywiera negatywnego wpływu na postępy szkolne dzieci powyżej 11 roku życia, a w odniesieniu do dziewcząt w ogóle nie ma znaczenia nawet w młodszym wieku²³.

W. D. Wall upatruje rolę warunków środowiskowych w przebiegu rozwoju i powodzeniu dziecka w nauce w tym, że kształtują one jego stosunek do samego siebie i subiektywne warunki przystosowawcze, co decyduje o zdolności przystosowania się do warunków szkoły. Autor ten dochodzi do wniosku, że powodzenie szkolne dziecka jest determinowane pośrednio przez te czynniki środowiska rodzinnego, które mogą wywołać zaburzenia w jego życiu uczuciowym, a więc przez warunki materialne i mieszkaniowe, a przede wszystkim atmosferę uczuciową rodziny.

Stwierdza on przy tym, że znaczna część opóźnień w nauce dzieci szkolnych jest wynikiem niedostatecznego opanowania umiejętności czytania i pisania, co jest w znacznym stopniu uwarunkowane brakami kultury językowej środowiska rodzinnego²⁴.

²³ H. Hiebsch, op. cit., s. 16 oraz E. Schmidt-Kolmer, op. cit., s. 25. (Cytuję według Cz. Kupisiewicza, porównaj przyp. 20.)

²⁴ Porównaj: W. D. Wall Les facteurs sociaur et affcctifs dans le retard scolaire. „Enfance”. 1954, nr 2, oraz Le retord scolaire en Grandę-Bretagne. „Enfance” 1954, nr 2.

21