DSCN0919

trwała tendencja pierwotna do szukania związku z kimś innym*,    /o¹

Warunkiem zaspokojenia tej potrzeby jest stała obecność JB n* lub innej osoby dorosłej. Zdaniem J. Bowlby’ego, aby utrzymać się w pobliżu matki, dziecko zostało wyposażone w gotowe, «9H dzone reakcje, które zostają zaktywizowane, gdy matka znajd* je się blisko. Są to: uśmiech, krzyk, przywieranie (przytulttif się), „nieodstępowanie” — podążanie za matką (początke|H dziecko wodzi za matką wzrokiem, a gdy nauczy się raczkować i chodzić, podąża za nią krok w krok) i ssanie. Te zachowania z jednej strony ułatwiają dziecku nawiązanie kontaktu fjzyczfMjgi z matką, z drugiej strony rozbudzają i wzmagają u matki uczucia macierzyńskie, tendencje opiekuńcze w stosunku do dziecka *

Odizolowanie od matki jest przeszkodą w zaspokojeniu ptMI wotnej potrzeby przywiązania i może prowadzić do ujemM^H skutków typowych dla stanu niezaspokojenia potrzeb pjerwotflf^H nawet do fizycznego wyniszczenia dziecka. Badania nad wem wczesnego osierocenia na rozwój małego dziecka dokoN^^J

przez: J. Bowlby’ego, R. S. Spitza, H. Aubry'ego [Bibl. 23], w Pai sce przez I. Bielicką, H. Olechnowicz [Bibl. 6) i A. Szymborską [Bibl. 73] wykazały, że rozwój psychosomatyczny dzieci osieroć* nych, wychowywanych bez kontaktu uczuciowego z osobą don* słą, jest zahamowany. Dotyczy to zarówno rozwoju fizycznego, jak i rozwoju psychicznego we wszystkich jego aspektach (fp* łecznym, emocjonalnym i intelektualnym).

W miarę rozwoju dziecka więź uczuciowa z matką staje się coraz bogatsza. W wieku niemowlęcym i przedszkolnym dziecko znajduje w matce nie tylko podmiot zaspokajający biologiczni potrzebę przywiązania, matka pielęgnuje dziecko, troszczy się o jego potrzeby bytowe, nagradza i karze, jest powiernikiem, doradcą w sytuacjach trudnych, partnerem w zabawie, dostarcza dziecku informacji o otaczającym świecie, itd. W młodszym wieku szkolnym utrzymuje się bardzo silna więź uczuciowa między dzieckiem a matką. Matka jest osobą, z którą dziecko jest maj-

0    ¹ Zob. R. Zazzo: Przywiązanie. W; Przywiązanie: ujęci* interdyzcypti-

narne. Pod red. R. Zazzo. Tłumaczył z francuskiego T. Gałkowski. Warwa* wa 1978. PWN, s. 3$.

* Por. Ł Bielicka, M. Olechnowicz,; O chorobie eterocej imilrpn dztechu „Materiały do nauczania psychologii", seria IV, t. 2. Warsaawa IMS. FOS

04