DSCN1664 (6)

Anomia 13

łań na rzecz innych ludzi, Ossolineum. Wrocław.

Mlicki M.K.. 1992. Konflikty społeczne. Pułapki i dylematy działań zbiorowych, IFiS PAN, Warszawa.

Rcykowski J., 1986. Motywacja, postawy prospołeczne a osobowość, PWN, Warszawa.

Amalgamacja, ujednolicenie, stopienie wielu składników w jedną całość; przeciwieństwo dyferencjacji. Ludwik Gumplo-wićz wskazywał na proces amalgamacji zachodzący między różnymi typami kultur w wyniku podboju. Amalgamacja to zmieszanie i przenikanie się dwóch lub więcej kultur w następstwie ich kontaktu. W koncepcjach rasowo-antropologicznych (do których teorii L. Gumplowicza oczywiście zaliczać nie można) podejmowano problem mieszania się, czyli amalgamacji, różnych ras oraz rozpatrywano warunki utrzymywania się „czystości rasy” (zob. [P. Sorokin 1928, s. 232]). Pojęcie coraz rzadziej stosowane; w socjologii współczesnej używa się raczej terminów „integracja”, „uniformizacja” lub „synkretyzm”. (A.S.)

Literatura:

Sorokin P., 1928, Contemporary Sociological Theories, Harpcr and Brothers, New York, London.

Amorficzność, zob. dymorficzność społeczna, koncepcja dekompozycji, morfologia społeczna.

Anomia, stan zaniku lub załamania norm społecznych regulujących działania społeczne. Termin „anomia” (gr. nómos -prawo) u Platona oznacza stan bezprawia, natomiast termin „cunomia” - dobry ustrój społeczny. Do socjologii pojęcie wprowadzone zostało przez Emila Durkheima, który wskazywał, iż anomia występuje w okresie zmian społecznych spowodowanych przez narastający w społeczeństwie podział procy i wzrost specjalizacji. Zmiany te prowadzą do przekształceń więzi społecznej; następuje przejście od tzw. solidarności mechanicznej (podporządkowanie jednostki wynika z nacisków tradycji oraz opinii publicznej) do solidarności organicznej (więzi opierają się nie na konformizmie, lecz na wzajemnej wymianie usług i świadczeń). Jednym z przejawów anomii są samobójstwa. W klasycznym studium poświęconym temu zjawisku E. Durkheim wskazywał, że jego wielkość zależy w dużym stopniu od cech grupy, do której samobójca należy. Wyróżniał samobójstwa typu egoistycznego (wywołane odosobnieniem jednostki od grupy), altruistycznego (wywołane całkowitym wchłonięciem jednostki przez grupę; jednostka zatraca swą indywidualność i zdolna jest poświęcić swe życie dla dobra grupy) oraz anomiczne (wywołane nagłą dezorganizacją grupy, rozkładem jej więzi wewnętrznej spowodowanym przez takie zjawiska, jak kryzysy społeczne, przewroty polityczne, załamania gospodarcze itp.).

Robert K. Merton [1982] wyróżnia dwa typy anomii: anomię deprywacji i anemię sukcesu. Szybka zmiana może rodzić anomię - zmiana ta może przybierać nie tylko formę regresu, lecz także gwałtownego postępu. Anomia w ujęciu Mertona jest teorią zachowań dewiacyjnych. W zależności od akceptacji lub odrzucenia kulturowo określonych celów i środków ich osiągania, Merton wyróżnia następujące typy indywidualnego przystosowania: konformizm, innowację, rytualizm, wycofanie i bunt.

Koncepcja anomii próbuje wyjaśniać działania indywidualne przez ukazanie ich uwarunkowań makrostrukturalnych. Tendencja do załamania lub rozpadu norm występuje w wypadku braku integracji struktury kulturowej i społecznej [R.K. Merton 1982. s. 225]. (A.S.)

Zob. dewiacja, „liczba ciemna", normy społeczne, porządek społeczny, więź społeczna, zmiana społeczna.

Literatura:

Durkheim E., 1960, le Suicide. ktude de socio-logie, Prcsses Univcrsiłaircs dc France. Paris. Merton R.K., 1982, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa