DSCN1734

Żeliwo ciągliwe czarne o osnowie ferrytycznej otrzymuje się podobnie jak żeliwo ciągliwe białe z tą różnicą, że pomija się, jako zbędny, proces utleniania, w związku z czym atmosfera jest obojętna. Umożliwia to skrócenie czasu wyżarzania w temp. ok. 900-;-1050 °C, po którym obniża się ją do temperatury nieco wyższej od temperatury przemiany eutektoidalnej. Chłodzenie w zakresie tej ostatniej prowadzi się na tyle wolno, by umożliwić przemianę Fe₃C zawartego w perlicie w ferryt i węgiel „in statu nascendi”, który dyfunduje do utworzonych wcześniej wydzieleń węgla żarzenia (rys. 3.15a).

Żeliwo ciągliwe czarne o osnowie perlitycznej wyżarza się podobnie jak żeliwo ciągliwe czarne z tą różnicą, że chłodzenie w zakresie przemiany perlitycznej powinno być na tyle szybkie, aby otrzymać strukturę perlityczną. Otrzymuje się żeliwo o osnowie perlitycznej z tkwiącymi w niej wydzieleniami węgla żarzenia (rys. 3.15b). W przypadku żeliwa ciągliwego o osnowie perlitycznej zawartość manganu może być nieco większa niż w żeliwie ciągliwym czarnym.

Zastosowanie żeliwa ciągliwego białego jest stosunkowo niewielkie ze względu na ograniczoną grubość ścianki odlewów (kilka milimetrów), małą udamość i wytrzymałość. W przeciwieństwie do niego odlewy z żeliwa ciągliwego czarnego znalazły szerokie zastosowanie w przemyśle maszyn rolniczych, samochodowym, w kolejnictwie oraz na drobne odlewy armatury. Żeliwo ciągliwe czarne o osnowie perlitycznej jest używane na odpowiedzialne części maszyn, takie jak wały korbowe, wałki rozrządu, obudowy przekładni Obok żeliwa ciągliwego czarnego o osnowie perlitycznej można przez odpowiednią obróbkę cieplną otrzymać żeliwo ciągliwe martenzytyczne. To pierwsze można również hartować powierzchniowo, uzyskując twardość do 67 HRC [3].

3.13.6. Żeliwo stopowe

Żeliwem stopowym nazywa się żeliwo zawierające obok Mn i Si również inne pierwiastki Krzem i mangan są traktowane jako pierwiastki stopowe jedynie wówczas, gdy ich ilość przekracza, odpowiednio 4 i 2%. Dodatki stopowe stosuje się albo w celu ogólnego polepszenia właściwości żeliwa, albo uzyskania jednej lub kilku szczególnie dobrych własności nawet kosztem znacznego pogorszenia pozostałych.

Liczba gatunków żeliwa stopowego jest ogromna i można je sklasyfikować w różny sposób. Ze względu na łączną zawartość dodatków stopowych, wyróżnia się żeliwo niskostopowe (<3%) i wysokostopowe (>3%), a niekiedy także iredniostopowe. Ze względu na rodzaj dominującego pierwiastka żeliwo stopowe dzieli się na: krzemowe, aluminiowe, chromowe, niklowe, manganowe, miedziowe itp. Najbardziej jednak rozpowszechniony jest podział, którego kryterium jest przeznaczenie zależne od właściwości odlewu. Zgodnie z PN-88/H-83144 żeliwo stopowe dzieli się na: odporne na ścieranie, odporne na korozję \ żaroodporne. Oznaczenie żeliwa stopowego składa się z liter Zl — żeliwo szare lub połowiczne, Zb żeliwo białe i Zs żeliwo sferoidalne, za którymi znajdują się symbole pierwiastków stopowych uszeregowane wg