DSCN1841 (3)

Społeczność lokalna 189

nych celów, a także z poczucia odrębności (aob. [B. Olszewska-Dyoniziak 1972, s. 99— 100]). Wspólne zaspokojenie potrzeb traktowane jest często jako podstawowe kryterium wyodrębniania społeczności lokalnych. ..Nawet pobieżne badanie dowolnej społeczności ujawnia, że zwykle większość okupów dokonywana jest w miejscowych sklepach, dzieci uczą się w lokalnych szkołach, zaś miejscowe urzędy zapewniają obsługę administracyjną mieszkańcom itd.” [J. Tarkowski 1994. s. 109].

W ujęciu Willisa A. Suttona i Jifigo Kolai społeczność lokalną definiuje się jako liczbę rodzin zamieszkujących na względnie niewielkim obszarze, z którym rodziny te identyfikują się, a zarazem dzięki tej identyfikacji rozwiązują problemy wynikające | zamieszkiwania na tym obszarze. David B. Clark wskazuje, że społeczność lokalna może być ujmowana jako miejscowość, zbiorowa działalność, struktura społeczna; czwartym elementem konstytutywnym jest poczucie przynależności (solidarności, przywiązania) (zob. [S. Nurek 1986, s. 25]).

Pojęcie społeczności lokalnej utożsamiane jest bardzo często (np. w ujęciach Roberta Mclvera. Talcotta Parsonsa, szkoły ekologicznej) z pojęciem wspólnoty (community, Gemeinschaft). Kazimierz Z. Sowa [ 1988, sJ 23] wskazuje, że ujęcie takie nie jest właściwe: „O ile bowiem społeczności lokalne - jako zbiorowości zwarte i wyodrębnione terytorialnie — mają zwykle cechy wspólnot, o tyle wspólnoty nie dają się sprowadzić do społeczności lokalnych. Istota odmienności obu tych typów zbiorowości polega właśnie na ich stosunku do ziemi. Wspólnota istnieje i trwa dzięki określonym stosunkom wewnętrznym w niej panującym, a społeczność lokalna — dzięki związkom z terytorium. na podstawie których się ukształtowała". W przypadku wspólnoty jej związek z terytorium jest czymś wtórnym. Niektóre wspólnoty (np. rodzina) mogą zmieniać zajmowane terytorium nie przestając być wspólnotami. zmienia się natomiast ich przynależność do społeczności lokalnej.

Społeczność lokalna może wywierać silny wpływ na kształtowanie jednostki. Z tego względu Charles Cooley społeczność lokalną zalicza — obok rodziny i grup rówieśniczych — do grup pierwotnych, a więc grup, w obrębie których formowane są zasadnicze cechy osobowości społecznej człowieka.

Nasilające się procesy urbanizacyjne i powstanie społeczeństw masowych doprowadziły do relatywnego spadku znaczenia społeczności lokalnych. Teza ta jest jednak kwestionowana (zob. [J. Turowski 1994, s. 229]). Podkreśla się zmianę zasad funkcjonowania tych społeczności oraz przejściowy charakter słabszego oddziaływania społeczności lokalnych.

Klasyczne badania społeczności lokalnych przeprowadzili Robert S. Lynd i Helen M. Lynd [1929; 1937] oraz W. Lloyd Warner i Paul S. Lunt [1941]. W myśl socjologii teoretycznej wyodrębnić można pięć perspektyw dotyczących pojmowania społeczności lokalnej: perspektywę moralną, której przedstawicielem jest August Comte, perspektywę empiryczną — Fćderie Le Play, perspektywę typologiczną — Fcrdinand Tón-nies, Max Weber, perspektywę metodologiczną - Emil Durkheim. perspektywę molekularną — Georg Simmel (zob. [S. Nurek 1986. s. 14-21]). (A.S.)

Zob. anonimowość, grupa pierwotna, potrzeba, rodzina, społeczeństwo, stosunki face-to-Jace. więź społeczna.

Literatura:

Hillery G.A.. 1955. Oefinitions of Communit\-Areas of Agreement, „Rura! Sociology”. XX. Junc.

Lynd R.S.. Lynd HM.. 1929. Middletowrz:

A Siudy irt Contemporary American Cn/łurr. Hnrcourt, Bracc and Co.. New York.

Lynd R.S.. Lynd HM.. 1937. Middletown m Transition: A Siudy ^tn Cultural Corfticts, Harcourt. Bracc and Co., New York.

Nurek S , 1986, Idea s[>ołcczności lokalnej w tradycji I współczesnej refleksji socjologicznej |w:| Społeczności lokalne Sztuce socjologiczne. pod red J. Wodza, UŚ. Katowice.