33847

absorbuje także społeczności lokalne, władze samorządowe, centralne instytucje państwa (rząd, sejm, senat)".¹

Fakt, że bezrobocie jest postrzegane jako „problem społeczny" skłania do przypuszczenia, iż ma ono konsekwencje, których nie wolno lekceważyć. Ekonomiści uważają, że bezrobocie napędza inflację - dzięki zwiększaniu wydatków budżetowych. Socjologowie i pracownicy socjalni ostrzegają przed patologiami społecznymi. Psychologowie podkreślają negatywne konsekwencje osobowościowe bezrobocia trwającego dłużej niż rok. Politologowie twierdzą, że duża liczba bezrobotnych może mieć wpływ na okresowe destabilizowanie systemu politycznego przy założeniu, że osoby bezrobotne są generalnie bardziej podatne na populistyczne hasła polityków.

Skala bezrobocia sprawia, że zmieniają się społeczne sposoby jego wartościowania - nie wypada już dłużej „marginalizować" problemu. Należy stawić mu czoło na różnych poziomach:    indywidualnej zaradności życiowej, solidarności rodzinnej, lokalnych

programów zaradczych, sprawności instytucji, polityki gospodarczej i społecznej rządu. Wprowadzony po II wojnie światowej ustrój, który dziś nazywamy realnym socjalizmem, miał wyeliminować wszelkie zjawiska społeczne, do których można by zastosować pojęcie „kwestii społecznej". Toteż zgodnie z obowiązującą ideologią przez wiele lat nie używano w naukach społecznych tego terminu. Obecnie nie da się od niego uciec m. in. za sprawą bezrobocia. Zjawisko to bowiem swymi cechami i nasileniem w pełni wyczerpuje wszystkie elementy, jakie przypisuje się kwestiom społecznym. Są to bowiem zjawiska i sytuacje, które:

dotyczą większych grup i zbiorowości społecznych,

polegają na kumulacji negatywnych cech położenia materialnego, społecznego lub politycznego,

wywołują społeczny niepokój i wzburzenie,

są źródłem napięć społecznych, niekiedy nawet ostrych konfliktów, przez co wpływają destrukcyjnie na rozwój całego społeczeństwa,

nie mogą być w pełni rozwiązane w ramach grupy, przy pomocy dostępnych jej metod i możliwości,

mogą być rozwiązane tylko drogą podjęcia działań przez państwo lub inne podmioty polityki społecznej.

Badacze problemu polskiego bezrobocia wskazują przede wszystkim, że zjawisko to w Polsce (inaczej niż w rozwiniętych krajach zachodnich) pojawiło się tu po blisko pięćdziesięcioletniej przerwie. Jedynie najstarsi, sięgający pamięcią do okresu sprzed II wojny światowej, mogli przywołać we wspomnieniach czasy, kiedy nie dla wszystkich starczało pracy i wiele rodzin borykało się z problemem zdobycia środków do życia. Zdecydowana większość społeczeństwa zachowała w pamięci odmienną sytuację, kiedy praca (choć z reguły słabo płatna) była dostępna dla wszystkich. Było to efektem realizacji doktryny zakładającej, iż społeczeństwo socjalistyczne jest z racji swoich ideowych założeń wolne od problemu bezrobocia, w związku z tym preferowano sytuację sztucznego niedoboru siły roboczej i nadmiernego zatrudnienia, bez zwracania uwagi na koszty ekonomiczne takiego stanu rzeczy.

Dziś już prawie trzymilionowa grupa bezrobotnych w Polsce to z pewnością „większa zbiorowość"

W toku następujących rozważań zobaczymy, że cechy tej zbiorowości, procesy w niej zachodzące i mechanizmy wpływu na rozwój całego społeczeństwa w zupełności uzasadniają użycie w stosunku do tych zjawisk terminu „kwestia społeczna". Wielu ekspertów od spraw społecznych jest obecnie zdania, że bezrobocie stanowi również kluczowy problem wysoko rozwiniętych społeczeństw i jest w tych krajach zjawiskiem rozległym.

TABELA 1. Stopa bezrobocia w krajach wysoko rozwiniętych (w %)}

'■ Borkowski Tadeusz, Marcinkowski Aleksander , „Socjologia bezrobocia" BPS Warszawa 1996 ⁷.Gazeta Wrocławska" XI 2000 rok