DSCN2032 (2)

czywistości. Ciągle niewielkie są możliwości prowadzenia rzec/ wisiych badań porównawczych w dziedzinie oświaty opierając;-1 się na rygorze metodologicznym. Z dużym prawdopodobieństw^ można zakładać. 1/jeszcze długo nie wyjdą one poza ogólny j_aj^ ściowy opis zjawisk oświaty w porównywanych krajach.

Podsumowując: w ostatnich dziesięcioleciach powstały za g_ranj. cą tysiące publikacji przedstawiających badania porównawcze nac współczesną oświatą. Jednakże ilość tych badań nie świadczy o jakości. Coraz więcej w iemy na temat szkoły, choć wiedza ta nic jest usystematyzowana. Ciągle brak jest teorii szkoły.

W wielu przypadkach można wątpić, czy badania te opierały się na założeniach teoretycznych. W związku z tym nierzadko trudno jest odpowiedzieć na pytanie, dlaczego i w jakim celu prowadzono badania. Częstokroć widoczna nieznajomość czy lekceważenie metodologicznych problemów badań porównawczych uniemożliwia dokonanie porównania i walidacji danego zjawiska oświatowego w różnych kontekstach kulturowych. Stąd też postęp w rozwoju ogólniejszych syntez składających się na budowę teorii w- pedagogice porównawczej jest jeszcze ciągle ograniczony.

3. Badania porównawcze

„Właściwych” badań porównawczych, których podstawę stanowi rygor metodologiczny przejawiający się m.in. w stosow aniu ścisłych procedur i metod badawczych, jest ciągle jeszcze niew iele. Najw ięk-sze zasługi w tej dziedzinie ma Międzynarodowe Stow arzyszenie do Badań Osiągnięć Szkolnych (IEA). Jego utworzenie w iązało się m.in. z poszukiwaniem odpow iedzi na dwa podstawowe pytania: czy jest możliwe ustalenie różnic w praktykach edukacyjnych różnych krajów, które mają pozytyw ny w pływ na osiągnięcia szkolne;

czy czynniki te. które wpływają na osiągnięcia, są takie same w różnych krajach czy też różne (Postlethwaite 1988a. s. 1).

Z hadań prowadzonych przez to stowarzyszenie organizację wynika. zc istnieją duże różnice między poszczególnymi krajami w organizacji systemów oświaty oraz w kształcie procesu dydaktyczno-

-wychowawczego, natomiast wewnątrz krajów różnice tc są znacznie mniejsze lub nie występują wcale. Istnieją na przykład znaczne różnice w liczebności klas szkolnych między krajami (od 18 do 70 uczniów), ale wewnątrz krajów różnice te są minimalne, ponieważ zwykle te kwestie reguluje prawo. Podobnie jest w przypadku wieku wstępowania do szkoły (4-7 lat) czy też ukończenia pełnej szko-ły średniej (17-20 lat), różnic programowych, liczby przedmiotów nauczania w wyższych klasach szkoły średniej (3-10) czy też proporcji grupy wieku znajdującej się w wyższych klasach szkoły średniej (20-90%). Różnic takich można by odnaleźć wiele nie tylko w szkołach ogólnokształcących, ale również w- zawodowych, technicznych. wyższych uczelniach czy oświacie dorosłych.

Różnice wewnątrz danego państwa wiążą się głównie z pochodzeniem społecznym młodzieży oraz częściowo z typem szkoły, liczebnością klas. zakresem i jakością kształcenia nauczycieli, programami nauczania, wyposażeniem szkoły, organizacją procesu dydaktyczno-wychowawczego itp.

Ciągle brak pewnej wiedzy na temat wpływu i ewentualnie siły upływu różnych zmiennych na osiągnięcia szkolne, aczkolw iek procedura ustalania różnic jest w miarę ścisła. Obejmuje ona dwa etapy; najpierw następuje ustalenie wielkości różnic zarówno między krajami, jak i wewnątrz nich (między uczniami, klasami, szkołami i to w układzie przestrzennym), a później poszukiwanie takich wskaźników, które są uznane za statystycznie istotne dla w pływ u na le różnice.

Badania te mają charakter statystyczny. Mogłyby one być wspomagane przez badania jakościow e na mniejszą skalę. Uzyskane wyniki zbliżałyby do pewniejszej wiedzy. Dotychczas jednak w zbyt małym stopniu wykorzystuje się ten typ badań w strategii IEA.

W tej organizacji od dawna zdawano sobie sprawę z ograniczonej wartości badań porównawczych w obrębie współczesnej szkoły, która jest tak złożona i uw ikłana w system kultury każdego kraju, że mc poddaje się łatwo badaniom empirycznym.

Przedstawiciele IEA ciągle jeszcze w ierzą, że pew ne porów nania są nie tylko możliwe, ale również użyteczne (Postlethwaite ^88a:2). na co wskazywałaby zwiększająca się liczba krajów

93