DSCN2102 (2)

nadziemnych do pędu kwiatonośnego, mają natomiast silnie rozwinięty system ^ rzcniowy i często także kłącza.

W naszej strefie klimatycznej rośliny naczyniowe tego typu występują w ro^ nie gruszyczkowatych (Pirolaceae) oraz u storczyków (Orchidaceae). Spotyka się ^ na glebach bogatych w próchnicę, zwłaszcza w cienistych lasach. Przykładem roś|j_n cudzożywnej z rodziny gruszyczkowatych jest korzeniówka (Mono i ropa hypopitJ W czasie kiełkowania nasienia zawiązek pędu korzeniówki wcześnie obumięJ a rozwija się tylko korzeń, który po infekcji przez odpowiedniego grzyba rozrasta $jl w duży organ. Korzeń ten po nagromadzeniu odpowiedniej ilości materiałów poka_r. mowych wytwarza pąki przybyszowe, z których wyrastają ponad ziemię bladożółte mięsiste pędy kwiatonośne, pokryte łuskowatymi liśćmi i zakończone kwiatami.

Rys. 4.125. Gnieźnik (Neottia nidus avis), dojrzała roślina z pędem kwiatonośnym (wg Gajewskiego)

Wśród storczyków cudzożywnych niektóre są cudzożywne przez całe życie, inne zaś tylko w młodych stadiach rozwojowych, później natomiast stają się samożywne. Pełnym heterotrofem jest gnieźnik (Neottia nidus avis) o grubych korzeniach, układających się jakby w ptasie gniazdo, skąd pochodzi nazwa tego storczyka (rys. 4.125). U wiełu storczyków infekcja strzępkami grzyba jest niezbędnym warunkiem kiełkowania nasion, tak że uzależnienie od saprofitycznego partnera występuje już od najmłodszych stadiów rozwojowych.

5. ROZMNAŻANIE SIĘ ROŚLIN I ZWIĄZANE Z NIM STRUKTURY

Osobniki roślinne utrzymują się przy życiu i rozrastają dzięki działalności i rozwojowi swych organów wegetatywnych. Życie osobnicze jest jednak ograniczone, choć u niektórych roślin, np. amerykańskiego drzewa mamutowego (Seguoiadendron giganteum), może trwać kilka tysięcy lat. Toteż ciągłość gatunku i ciągłość życia roślinnego w ogóle, trwającego przecież miliardy lat, jest uwarunkowana przez zdolność do rozmnażania się, do wytwarzania nowych osobników. Zdolność do rozmnażania się jest nieodłączną cechą istot żywych. Samoodtwarzanie się materii żywej można rozpatrywać na różnych poziomach jej organizacji: odbywa się ono bowiem na poziomie replikacji DNA, na poziomie podziałów komórki i wreszcie na poziomie rozmnażania się organizmów. Rozmnażanie się powoduje także zwiększenie liczby organizmów w populacji i rozszerzenie zasięgu gatunku, gdyż utwory związane z procesami rozmnażania, takie jak nasiona czy zarodniki, wytwarzane są w dużych liczbach i mogą być przenoszone na znaczne nawet odległości. Wynikiem rozmnażania się jest więc rozprzestrzenianie się materii żywej nie tylko w czasie, ale i w przestrzeni.

Rozmnażanie roślin polega na podzieleniu się całego organizmu na części łub też na oddzieleniu przez roślinę rodzicielską pewnych specjalnych fragmentów w postaci pojedynczych komórek, grup komórek lub organów, które mogą dać początek nowym osobnikom. Rozróżniamy dwa zasadnicze rodzaje rozmnażania: bezpłciowe i płciowe. Przy rozmnażaniu bezpłciowym część podzielonego ciała lub oddzielone od organizmu rodzicielskiego specjalne utwory czy pojedyncze komórki obdarzone są szczególną zdolnością do regeneracji i rozwijają się bezpośrednio w nowego osobnika. Wielokomórkowe czy jednokomórkowe utwory biorące udział w tym rodzaju rozmnażania powstają w wyniku podziałów mitotycznych. Toteż cechy powstających z nich organizmów potomnych są powieleniem cech organizmu rodzicielskiego. Potomstwo nie różni się od rodzica ani liczbą chromosomów, ani składem genetycznym. Skład genetyczny potomstwa może się tu zmienić tylko w wyniku stosunkowo rzadko zdarzających się mutacji, nie mogą natomiast wystąpić zmiany w wyniku rekombinacji i segregacji genów (wyjątek stanowią rekombinacje zachodzące podczas cyklu paraseksualnego u grzybów, opisanego w t. II, rozdz. 18).

239