DSCN2112 (2)

Rys. 5.17. Rozmnażanie płciowe okrzemki Vanheurckia boeckti (wg Karslena, uproszczone). A — komórek przed mejozą i kopulacją, B — komórki po mejozie zawierające po dwie gamety, z widocznymi jądrami przeżywającymi i zanikającymi, C — syngamia (izogamia), D — duże auksospory i porzucone dawne małe skorupki

z tego samego osobnika nie mogą kopulować, a więc i tu mamy do czynienia z filologicznym zróżnicowaniem gamet na typy płciowe + i — . Zygota, jaka powstaje w wyniku połączenia się gamet, początkowo pływa za pomocą 4 wici, a następnie otacza się grubą ścianą i jako przetrwałnikowa zygospora opada na dno zbiornika wodnego. Jej rozwój po pewnym czasie (z nastaniem korzystnych dla życia glonu warunków) zostaje zapoczątkowany podziałem mejotycznym, w wyniku którego powstają 4 haploidalne mejozoospory opatrzone 4 wiciami. Pływają one przez pewien czas swobodnie w wodzie, a następnie osiadają na stałym podłożu i dzieląc się milotycznie wytwarzają haploidalną nitkowatą plechę. Komórka podstawowa nici różnicuje się jako chwytnik przytwierdzający roślinę do podłoża.

U różnych gatunków skrętnicy (Spirogyra), będących także haplontami, w okresie jesiennym dwie morfologicznie podobne nitkowate plechy zbliżają się i układają równolegle, a w leżących naprzeciw siebie komórkach wyrastają ku sobie wypustki, które po zetknięciu się i rozpuszczeniu dzielących je ścian tworzą łączący kanalik. Przez kanalik ten protoplast jednej komórki, funkcjonujący jako gameta męska, przepełza do komórki sąsiedniej, gdzie zlewa się z jej nieruchomym protoplastem, będącym odpowiednikiem gamety żeńskiej (rys. 5.IB). U niektórych gatunków oba protoplasty wychodzą z komórek i łączą się w kanaliku — w tym przypadku można mówić o izogamii (jednak z fizjologicznym zróżnicowaniem nici na + i — ). Diploidalna zygota otacza się grubą ścianą i w tym stanie, jako zygospora, przezimowuje. Pierwszy podział zygoty na wiosnę stanowi mejoza, z 4 komórek tetrady 3 degenerują, a pozostała jednojądrowa haploidalna komórka (mejospora), dzieląc się mitotycznie, wytwarza nową haploidalną nitkę skrętnicy.

Ig. Rozmnażanie płciowe skrętnicy (Spiro■ _syngi^,n1'^a mięclzy dwiema nitkowatymi ple-

syngamio

zygota

Inny nitkowaty glon, uwikło (Oedogonium) jest również haplontem rozmnażającym się bezpłciowo za pomocą zoospor tworzących się po jednej w komórkach wegetatywnych, a płciowo na drodze oogamii. Rozmnażanie płciowe odbywa się w ten sposób, że w pewnych beczułkowato powiększonych komórkach nitki, będących gametangiami żeńskimi, czyli lęgniami (oogonium), protoplast zaokrągla się i staje się dużą komórką jajową. W innych komórkach, będących gametangiami męskimi, czyli plemniami (anterydium), przez podział protoplastu powstają zwykle po 2 wielowiciowe plemniki. Przez otwór w komórce anterydialnej plemniki wypływają na zewnątrz i przez otwór w ścianie wnikają do lęgni, gdzie łączą się z komórką jajową. Zygota otacza się grubą ścianą i jako zygospora przechodzi w stan spoczynku. Przez rozpad ściany lęgni zygospora wydostaje się na zewnątrz, a kiedy zaczyna się rozwijać Jej pierwszym podziałem jest mejoza, w wyniku której powstają 4 zoospory podobne do zoospor z komórek wegetatywnych. Przez pewien czas pływają one swobodnie, a następnie osiadają i, dzieląc się już mitotycznie, odtwarzają nową haploidalną nitkę glonu.

U grzybów z rzędu mukorowców (np. ryzopus czerniejący, Rhizopus stolonifer) haploidalne komórczakowe grzybnie należące do przeciwnych typów płciowych (+ i -) tworzą rosnące ku sobie odgałęzienia, których wielojądrowe końce po zetknięciu się nabrzmiewają i oddzielają się poprzecznymi ścianami od pozostałej strzępki (rys. 5.19). Są to gametangia, w których liczne haploidalne jądra znajdują się we wspólnej cytoplazmie. W miejscu styku gametangiów ściany komórkowe rozpuszczają się i zawartość gametangiów się zlewa. Plazmogamii nie towarzyszy jednak bezpośrednia kariogamia, a tylko jądra + i - ustawiają się parami. Połączone gametangia otaczają się grubą, brodawkowaną ścianą i powstaje w ten sposób prze-