DSCN2116 (2)

Przemiana faz jądrowych w rozmnażaniu płciowym grzybów

Grzyby niższe są w większości haplontami z fazą diploidalną ograniczoną (j₀ zygoty. U niektórych grzybów niższych spotyka się przemianę pokoleń: izomorfi^. na przemiana pokoleń występuje np. u A!łomy ces.

L^! workowców i podstawczaków w cyklu rozwojowym obejmującym rozmnaża, nie płciowe występują 3 fazy jądrowe: oprócz haplofazy i diplofazy jest tu jeszczj dikariofaza. Wdikariotazie komórki grzybni są dwujądrowe; po plazmoganijj nie następuje bezpośrednio kariogamia. ale komórki pozostają dwujądrowe i jako takie przez pewien czas dzielą się. wytwarzając dwujądrową grzybnię.

U workowców z grupy miseczniaków (Discomycetes) z mejospory rozwija się grzybnia, której strzępki zbudowane są z haploidalnych jednojądrowych komórek Po pewnym czasie grzybnia wytwarza miseczkowaty owocnik (rys. 5.27). U stosun-kowo dobrze zbadanej pyronemy (Pyronema omphcilocles) gametangia męskie i żeń-

_v„ją się. Plazmogamii nie towarzyszy więc równoczesna kariogamia. Lęgnia y następnie wyrostki, do których przechodzą pary jąder, w dalszym ciągu pijące się razem i stanowiące jądra sprzężone, inaczej d i k a r i o n y if^?-¹'- 28 ) W każdym dikarionie jedno jądro jest męskie, a drugie żeńskie. Wyrostki 1°* tworzą strzępki workotwórcze, które dzielą się poprzecznymi ścia-$"• _na dwujądrowe komórki. Strzępki workotwórcze reprezentują dikariofazę.

__grzybnio

dwu/gdrowa

męjosporo Itl

mejosporo I-I

Rys. 5.28. Rozwój worków u Pyronema omphulodes. A — przechodzenie zawartości plemni do lęgni.

B - rozwój strzępek workolwórczych, C - tworzenie haczyka. D podział jąder. E — kariogamia.

F - powstanie worka, G mejoza. 11 — worek z 8 askosporami

Rys. 5.27. Rozmnażanie płciowe workowców — miseczniaków (Discomycetes). Schemat przekroju owoc-niJka

skie tworzą się na tym samym osobniku i występuje tu samozapłodnienie. Pojedyncze strzępki owocnika grubieją na końcach i stają się wielojądrowymi plemnianii i lęgniami (rys. 5.28 A). Lęgnia tworzy wyrostek, zwany włostkiem, który rośnie w kierunku plemni i po jej osiągnięciu stanowi połączenie, przez które zawartość plemni przechodzi do lęgni. Jądra męskie i żeńskie zbliżają się parami do siebie, lecz

Zakończenia strzępek workolwórczych przechodzą charakterystyczne podziały, przedstawione na rysunku 5.28 C—H. Wierzchołek końcowego odgałęzienia strzępki zagina się haczykowato. Jądra sprzężone dzielą się, z 4 jąder 2 różnopłciowe zostają oddzielone ścianą na szczycie haczyka. Powstała w ten sposób komórka przekształca się w mejosporangium, które ze względu na charakterystyczny kształt zwane jest workiem. Dopiero w worku zachodzi kariogamia, tj. zlanie się dwóch różnopłciowych jąder. Bezpośrednio potem diploidalne jądro przechodzi mejozę, a następnie jedną mitozę. Powstaje 8 haploidalnych jąder, które otaczają się cyto-plazmą i ścianami komórkowymi i przekształcają w 8 mejospor, zwanych tu asko-sporami (od łacińskiej nazwy worka — ascus). Askospory są endomejosporami. gdyż powstają wewnątrz mejosporangium (worka).

Odcięte od szczytowej części haczyku jednojądrowe komórki mogą łączyć się w komórkę ponownie dwujądrową (rys. 5.28 E—G) i dać początek nowemu odgałęzieniu grzybni dwujądrowej. która z kolei może znów wytworzyć haczyk i worek. Powstają w ten sposób liczne skupienia worków na końcach strzępek workolwórczych.

266

267