DSCN2125 (2)

Przebudowa mcrystcmu wierzchołkowego pędu z wegetatywnego nu gcnerulywny jest u wielu roślj, zjawiskiem zachodzącym niejako automatycznie po osiągnięciu przez roślinę odpowiedniego stopuj, rozwoju wegetatywnego. Są jednak gatunki, które do inicjacji kwitnienia wymagają pewnych szczegół. nvch warunków środowiska. Do warunków tych należą stosunek długości dnia do nocy lub okreso*, niska temperatura. Są więc rośliny, które zakwitają dopiero wtedy, gdy przez pewien czas dzień (a więc okres światła) jest dłuższy od pewnej wartości krytycznej. Są to tzw. rośliny dnia długiego, kwitnące latem — należą do nich np. szpinak i niektóre zboża. Inne rośliny, zwane roślinami dnia krótkiego, wymagają do kwitnienia, aby przez pewien czas dzień był krótszy od pewnej wartości krytycznej — należą tu np. kwitnące jesionią złocień ogrodowy (Chrysanthenium indicum) i rzepień (A'anthium pensylvanicum).

Są też gatunki, u których inicjacja kwitnienia możliwa jest tylko wówczas, gdy zostaną poddane w określonym stadium rozwojowym (np. zarodka, młodej siewki lub rośliny o wzroście dobrze zaawan. sowanym) przez pewien czas działaniu chłodu. Należą tu np. zboża ozime i rośliny dwuletnie.

Jak już była o tym mowa w poprzednim rozdziale, kwiat można traktować jako skrócony pęd zarodnionośny, którego części ulegają różnym modyfikacjom i związane są mniej lub bardziej z rozmnażaniem płciowym (rys. 5.43). Oś kwiatowa jest silnie skrócona, często bywa poszerzona, płaska, wypukła lub wklęsła. Nazywa się ją dnem kwiatowym. Na dnie kwiatowym osadzone są boczne części kwiatu, tj. działki kielicha i płatki korony (tworzące razem okwiat), pręciki oraz owocolistki zrastające się w słupek.

B

A

Rys. 5.43. Schematy budowy kwiatu u okrytozalążkowych. A — części kwiatu w przekroju podłużnym.

B — oglądane z góry, z widocznym międzyległym ułożeniem kolejnych członów

Części te osadzone są na dnie kwiatowym spiralnie lub w postaci okółków. Układ spiralny uważany jest za bardziej prymitywny i występuje tylko u niektórych okrytozalążkowych (np. u magnolii). Znacznie częstszy jest układ okółkowy. Liczba okółków bywa różna, w kwiatach obupłciowych występuje zwykle 5 okółków: 2 okółki okwiatu, 2 okółki pręcików i I okółek owocolistków. Liczba członów w obrębie okółka jest zwykle niewielka i wynosi najczęściej 2, 3, 4 lub 5. Układ członów kwiatowych w następujących po sobie okółkach jest najczęściej międzyłeg*

. „je znajdują się one bezpośrednio nad sobą, lub naprzeciw siebie, ale pomiędzy ¹1 nami okółka niższego lub poprzedniego (rys. 5.43 B).

^cl u większości okrytozalążkowych kwiaty są obupłciowe, tj. zarówno pręciki, jak ..tfocolistki (słupki) występują w tym samym kwiecie. Ale u niektórych roślin (np.

' wierzby, dębu, kukurydzy) pręciki i słupki znajdują się w oddzielnych kwiatach,

Które nazywamy wtedy rozdzielnopłciowymi. Kwiaty pręcikowe nazywa się inaczej falami męskimi i oznacza się ich płeć symbolem <3, zaś kwiaty słupkowe — żeński, oznaczonymi symbolem 9. Kwiaty rozdzielnopłciowe mogą występować na I „,_msamym osobniku. Jest to wówczas roślina jednopienna. W innych przypadkach na jednych osobnikach powstają tylko kwiaty męskie, na innych zaś tylko żeńskie. Takie rośliny nazywamy dwupiennymi.

Ok wiat. Jest to część kwiatu nie biorąca bezpośredniego udziału w procesie rozmnażania. Pełni on funkcje ochronne dla najważniejszych części kwiatu — pręcików i słupków, a u kwiatów zapylanych przez zwierzęta stanowi powabnię przyciągającą je swą żywą barwą i zapachem. Okwiat może być pojedynczy, ze wszystkimi członami jednakowymi (np. u tulipana), lub też podwójny, zróżnicowany na kielich i koronę.

Kielich stanowi najbardziej zewnętrzny okółek kwiatu i składa się z działek, zwykle zielonych i niewiele różniących się od liści, poza kształtem i wielkością.

Działki kielicha powstały prawdopodobnie z liści przykwiatowych.

Korona składa się z płatków, zwykle większych od działek kielicha i żywo zabarwionych. Pochodzenie płatków korony może być prawdopodobnie dwojakie: są ło albo przekształcone liście przykwiatowe (a więc pochodzenie ich jest podobne jak działek kielicha), albo też mogły one powstać przez przekształcenie pręcików. Kolejne stadia przejściowe między pręcikami a płatkami korony można zaobserwować na przykład w kwiatach grzybienia (Nymphaea, rys. 5.44). W okwiecie podwójnym korona spełnia rolę powabni. W dojrzałych komórkach korony zamiast chloroplastów występują chromoplasty zawierające barwniki karotenoidowe nadające koronie barwy od żółtej do pomarańczowej, albo też w wodniczkach występują obficie barwniki antocyjanowe, zabarwiające płatki na kolory czerwony, niebieski

zsme-