DSCN2126 (2)

lub fiołkowy. Komórki skórki są niekiedy brodawkowuto wypukłe, co nadaje p|« kom aksamitny wygląd. U wielu roślin płatki zawierają gruczoły wydzielające oleju lotne, nadające płatkom atrakcyjny zapach. U nasady płatków często znajdują „• miodniki — gruczoły wydzielające słodki nektar. Wszystko to składa się na funkcje korony jako powabni.

Człony okwiatu. tj. działki kielicha i płatki korony, mogą być wolne lub zroś. nięte. Rozróżnia się w związku z tym kielich wolnodziałkowy i zrosłodziałkowy ora> koronę wolnopłatkową i zrosłopłatkową.

Kwiaty wiatropylne mają okwiat niepozorny. Niektóre kwiaty, np. turzyc

1    traw. w ogóle nie mają okwiatu. Są to kwiaty bezokwiatowe.

Pręciki. Ogół pręcików, nazywany czasem pręcikowiem, najczęściej tworzy

2    okółki i otoczony jest okwiatem. Typowy pręcik składa się z nitki i główki, w główce zaś wyróżnić można dwa pylniki połączone łącznikiem, w którym przebiega wiązka przewodząca. Każdy pylnik składa się z dwóch woreczków pyłkowych, pręcik zawiera więc 4 woreczki pyłkowe (rys. 5.45). Woreczki pyłkowe są odpowiednikami mikrosporangiów. tak więc pręciki również u okrytozalążkowych są utworami ho

A

B

Rys. 5.45. A — typowy pręcik, B — główka pręcika w przekroju poprzecznym

mologicznymi do mikrosporofili, choć nie jest dostatecznie wyjaśnione, czy rozwinęły się one bezpośrednio z liści zarodnionośnych, a ich budowa osiowa jest cechą wtórną, czy też są to utwory pierwotnie osiowe, które rozwinęły się wprost z telo-mów z pominięciem stadium spłaszczonego liścia.

Pręciki w kwiecie mogą być wolne albo też zrastać się nitkami lub główkami. Zrośnięte pręciki mogą tworzyć jedną lub kilka wiązek. U grochu na przykład występuje 10 pręcików, z których 9 zrasta się w pochwiastą wiązkę otaczającą słupek, jeden zaś pozostaje wolny.

Także długość pręcików może być niejednakowa. W rodzinie wargowych (La-biatae) kwiaty zawierają 4 pręciki, z których 2 są długie, a dwa krótkie; mówimy o takich pręcikach, że są dwusilne. W rodzinie krzyżowych (Cruciferae) 4 pręciki są długie, a 2 krótkie; nazywamy je czterosilnymi.

W niektórych kwiatach nie wszystkie pręciki wykształcają pylniki i pyłek. Takie płonne pręciki nazywają się prątniczkami.

wewnętrzny okółek kwiatu. Ogół owocolistków w kwiecie bywa nazywany j/icj " _jcnl Na owocolistkach powstają zalążki, których istotną część stanowią angia. Owocolistki są więc utworami homologicznymi do megasporofili. 'inności od sposobu zrośnięcia się owocolistków tworzą one jeden lub większą _siupków (rys. 5.46). W typowym słupku dolna część jest rozszerzona

|P

Ryj. 5.46. Schemat typowej budowy słupka złożonego z 5 owocolistków. A — w całości. B — w przekroju podłużnym. C — w przekroju poprzecznym przez zalążnię

i tworzy z a 1 ą ż n i ę, która ku górze zwęża się i przechodzi w szyjkę słupka, zakończoną na szczycie różnego kształtu znamieniem. Gdy kwiat jest jedno-owocolistkowy (np. u grochu), to owocolistek ten zrasta się brzegami i tworzy jeden słupek. Przy większej liczbie owocolistków tworzą one albo taką samą liczbę jedno-owocolistkowych słupków (np. u ciemiernika, Helleborus, występuje 5 owocolistków tworzących 5 słupków), albo też poszczególne owocolistki zrastają się ze sobą i tworzą jeden słupek wielokrotny (np. 3 owocolistki zrośnięte w jeden słupek u tulipana). Budowa zalążni zależy od liczby i sposobu zrastania się owocolistków (rys. 5.47). Tworzą one bowiem ścianę otaczającą komorę zalążniową. W słupku jednoowocołi-stkowym zalążnia jest zawsze jednokomorowa (rys. 5.47 A). Jeżeli w słupku wielokrotnym owocolistki zrastają się brzegami, zalążnia także jest jednokomorowa. Jeżeli jednak zrastają się swymi zewnętrznymi powierzchniami, a ich brzegi wchodzą do środka, wówczas zalążnia jest wielokomorowa lub przynajmniej występują w niej niepełne przegrody.

W zalążni na brzegach lub na wewnętrznych powierzchniach owocolistków znajdują się zalążki. Ich liczba może być różna — od 1 do bardzo wielu. Także ich położenie bywa różne. Może ono być:

a)    brzeżne — gdy powstają na brzegach zrośniętych owocolistków tworzących zalą-żnię jednokomorowa (rys. 5.47 A, B);

b)    ścienne — gdy rozmieszczone są na wewnętrznej ścianie zalążni (rys. 5.47 C);

287