DSCF6495

KOBIETY I RUCH SPÓŁDZIELCZY NA PRZEŁOMIE XIX I XX W.

Ruch spółdzielczy krystalizował się w XIX w., stanowiąc formę samopomocy i samoobrony biedniejszych warstw ludności miast i wsi przeciwko niedogodnościom kapitalistycznych stosunków gospodarczo-•społecznych. U podstaw spółdzielczości spożywców, której szerszy rozwój na przełomie XIX i XX w. (Anglia, Niemcy, Austria-Węgry, Francja, Belgia) pozwalał nawet snuć wizje ewolucyjnej, pankooperatys-tycznej przebudowy świata, konkurencyjnej wobec gwałtownej rewolucji zapowiadanej przez skrajny odłam ruchu robotniczego, legły praktyczne doświadczenia tkaczy z Rochdale, tworzących od 1844 r. spółdzielnię.

W swoich założeniach egalitarystyczny i demokratyczny, ruch¹ dostępny był dla kobiet, przychylnie też odnosił się do ich dążeń emancypacyjnych, H

Wielkim sukcesem poszczycić się mogła angielska Liga Kooperatys-tek, utworzona w 1883 r. (wcześniej aniżeli organizacje kobiece walczące - o pełnię praw obywatelskich) w celu popierania kooperacji, służącej | szeroko pojętym potrzebom konsumpcyjnym, materialnym i duchowym.

I Opierała się na sieci kół kobiet przy spółdzielniach, tworzących sekcje i i filie. W 1911 r. Liga zrzeszała już przeszło 26 tysięcy członkiń w 521 filiach prowincjonalnych². Podobne związki powstały również w Szkocji i Irlandii. Ich wzory stosunkowo szybko próbowano naśladować w Skandynawii i innych krajach europejskich.

I W polskich warunkach niewoli narodowej i zacofania gospodarczego fascynacja ideami spółdzielczymi łączyła się ściśle z pozytywistycznym programem pracy nad „podniesieniem” gospodarczym kraju. W wizjach

i    "7——

I. Pietrzak-Pawłowska,    Początki polskiej ruchów

ⁿ9di w Europie, „Spółdzielczy Kwartalnik Naukowy” 1969, nr 2, s. 3-34.

' Szerzej na ten temat: Z. Chyra-Rolicz, Zwi spółdzielnią na ziemiach    polskich przed 1939r., Spółdzielczy Instytut Badawczy (dalej: SIB),

Maszynopis,g. 22-36.