DSCN4057

O METODY BADAŃ

{1 mg). Są czynione próby wzbogacenia próbek w izotop ^,4C w procesie selektywnej fotolizy wywołanej światłem laserowym, a /akże określenia koncentracji ¹⁴C w laserowym spektrometrze absorpcyjny^.

Bardzo ważną sprawą przy korzystaniu z datcw/ń radiowęglowych jest zdawanie sobie sprawy z przydatności różnych materiałów do datowaniu i ścisła współpraca w tym zakresie geologa z wykonawcą datowania.

Źródłem podstawowych błędów pozalaboratoryjnych jest częsty fakt niespełnienia warunku wyłączenia badanych szczątków organicznych z obiegu węgla w przyrodzie. Szczątki te bywają narażone na dopł/w obcych węglanów, kwasów fulwowych i huminowych, absorpcję węgla z otaczającego środowiska, przerosty korzeniami współczesnych roślin, procesy gnilne. Są to procesy trudne do uchwycenia i szczególnie ważne w przypadku zanieczyszczenia materiałami współczesnymi, ze względu na dużą zawartóść ^,4C w atmosferze wywołaną wybuchami jądrowymi.    /

Drugą ważną sprawą jest zagadnienie/„wieku pozornego”, wynikającego z.włączenia do obiegu starego węgła, nic pochodzącego z bezpośredniej wymiany z atmosferą.    /

Węgiel drzewny, drewno, nasiona/— są to najbardziej nadające się do datowania materiały, gdyż są najmniej podatne na wtórne zanieczyszczenia, łatwo też można je oczyścić stosując metodę AAA (acid, alkuli, acid), czyli rozpuszczając ewentualne domieszki w HC1, NaOH i powtórnie w HCI.

W przypadku datowania pni cl rzewnych trzeba sobie jednak zdawać sprawę, z jakiej części pnia pochodzi próbka, gdyż w miarę wzrostu drzewa kolejne roczne słoje stają się nieaktywne biologicznie.

Podstawowa trudność datowania gleb kopalnych polega na braku ściśle określonego momentu w datowaniu, jakim jest w innych przypadkach obumarcie organizmu czy sedymentacja warstwy osadów jeziornych, ze względu na długość trwania procesu/glebotwórczego, różny wiek poszczególnych składników gleby, udział gleby w obiegu węgla w przyrodzie. Duże jest także niebezpieczeństwo odmłodzenia, ze względu na przerosty współczesnymi korzeniami, działalność zwierząt ryjących i mikroorganizmów glebowych, dopływ

substancji organicznych z infilirującą-.w.o_dą.___________

W datowaniu gleb bardzo ważnym etapem jest więc preparatyka wstępna (M.F. Pazdur 1982, w: M.F. Pazdur, red. 1986b). Polega ona na wydzieleniu frakcji i przygotowaniu kilku z nich do datowania. Najprostszy sposób opracowany dla holoceńskich gleb wydmowych polega na wydzieleniu przez rozpuszczenie w kwasie solnym frakcji MCI — SOL, czyli kwasów fulwowych, i oznaczenie wieku w pozostałej frakcji nierozpuszczalnej. Gdy wielkość próbki na to pozwala, wydziela się następnie przez rozpuszczenie w NaOH frakcję NaOH-SOL, w skład której wchodzą kwasy huminowe. Nierozpuszczalna pozostałość, po powtórnym przemyciu kwasem solnym, stanowi frakcję RES, na którą składają się nierozłożone szczątki roślin (ryc. 33.2).

Oznaczenia wieku wszystkich frakcji i porównanie ich zdatowaniami węgli drzewnych znajdowanych w glebach lub w bliskim ich sąsiedztwie wskazuje, że

PRÓBKA

GLEBY

Kyc. 33.2. Schemat wydzielania Frakcji do datowania gleb melodii ^>4C (wg M.F. Pazdura , 1982, uproszczone)

Ryc. 33.3. Wyniki datowań osadów Jeziora Raduńskiego (R), Charzykowskiego (Cli) i Mikołajskiego (M) oraz V    proste przybliżenia zerowego    wyzna-

\    czone w celu określenia wieku    pozor-

\    nego (wg M.F. Pazdura 1982,    uprosz-

\    czone)

rlajmniej nadają się do datowania kwasy fulwowe (frakcja HC1 —SOL), które dają z reguły wynik „za\nłody”, ^a najlepsze wyniki, najbliższe wynikom datowania węgli drzewnych}..dają frakcje RES i NaOH —SOL.

Węgiel w osadach jeziornych występuje w węglanach i substancjach organicznych. Trudności w określeniu ięh wieku wiążą się z różną początkową koncentracją izotopu ¹⁴Qw powstającym osadzie, z reguły mniejszą niż koncentracja ^,4C w atmosferze, jfest to tzw. „efekt twardej wody” polegający na włączeniu do frakcji węglanowej starszego węglą obecnego w wodzie w postaci kwaśnych węglanów, bezpośrednio przez ich wytrącenie lub pośrednio poprzez skorupki mięczaków. W mniejszym stopniu, lecz trudniejszym do określenia, „stary" węgiel jest włączony do frakcji organicznych, jest on bowiem asymilowany z wody przez rośliny wodne, które stanbwią zmienną część frakcji organicznej. Na frakcję organiczną składają się bowiem szczątki roślin nawodnych i lądowych o pierwotnej koncentracji ^,4C równej atmosferycznej oraz szczątki roślin podwodnych o zmniejszonnej koncentracji ¹⁴C, zbliżonej do koncentracji w kwaśnych węglanach w wodzie. Analizy^ wykazały znaczne zróżnicowanie pierwotnej koncentracji ^,4C w osadach jeziornych różnych zbiorników.

Próbki osadów jeziornych dają więc zawszb wyniki powiększone o wielkość zwaną „wiekiem pozornym”. Wieku pozornegoNnie można obecnie wyznaczyć przez bezpośredni pomiar współcześnie odkładającej się warstwy osadów, ze względu na zmienioną jego wielkość wskutek wybuchów jądrowych. W wyjąt-