DSC06337

47

Metody badań dna oceanu i zlóż kopalin

K.KOTU&K1

są w różnorodny sposób. Zwykle stosuje się różnego rodzaju czerpaki (fot. 3.8), specjalne próbniki rdzeniowe (fot. 3.9) i dragi (fot. 3.10). Na głębokościach nie przekraczających 50-60 m próbki mogą być pobierane przez geologów płetwonurków. Każda modyfikacja lub nowa konstrukcja stanowi istotny postęp w rozwiązywaniu zagadnień technicznych i rozszerza możliwości badawcze. Uwarunkowania techniczne i eksploatacyjne użycia sond do poboru próbek z dna morskiego stawiają wysokie wymagania w zakresie rozwiązań konstrukcyjnych i w miarę bezawaryjnej pracy w trudnych warunkach.

Fot. 3.9. Sonda wibracyjna

Początkowo zasada konstrukcji sond polegała na przebijaniu osadu pod działaniem ich własnego ciężaru, np. sondy pucharowe. Przykładem innych sond udarowych były sondy Brookes’a i Ulskiego. Głębokość przebicia sondą dna jest z reguły większa niż długość otrzymanego rdzenia osadów. Dzieje się tak na skutek zwiększenia spoistości osadu pod wpływem czynników mechanicznych i kompresji o 25-50% w rurze sondy, w zależności od rodzaju sondy i typu osadów. Najstarszym typem sond rdzeniowych udarowych

R. KOTLIŃSKI

Fot. 3.8. Czerpak denny Van Veena (pobór próbek osadów na Morzu Bałtyckim)

Fot. 3.10. Pobieranie próby technologicznej konkre-cji dragą typu „Galatea” z pokładu statku „Professor Logachew”

są sondy: Bahmana, „Challenger”, „Meteor", „Discover”. Sondy te odznaczają się długością do 1 m i niewielką średnicą rury rdzeniowej. Przykładowo, sonda Bahmana miała długość 40 cm, średnicę rury 2-3 cm i wagę z obciążeniem około 30 kg. Konieczność uzyskiwania dłu-

ższych rdzeni osadów pociągnęła za sobą kolejne modyfikacje w konstrukcjach fcond. Przykładem są następujące typy sond: Ubeko-Czamaza, Eme-ry-Dietza, Kuenena, „Iselina”, Ekmana, „U-JO-47” [Pieczka, 1981; Kotliński, Nowak, 1987J.