DSCN4058

U'2 METODY BADAŃ

kowych przypadkach, gdy znajdzie się kawałek drewna współczesny osadowi, wiek pozorny danego jeziora można obliczyć bezpośrednio przez porównanie obu wartości.

\ M.F. Pazdur (1982) opracował sposób obliczenia wieku pozornego osadów je^ornych. Warunkiem możliwości obliczeń jest wykonanie serii datowań w profilu osadów badanego jeziora o ciągłej i jednolitej serii osadów, przy założeniu stałego tempa sedymentacji. Metoda polega na obliczeniu wieku konwencjonalnego T_K próbek pobranych z różnych głębokości, a następnie, na podstawie założenia, że istnieje liniowa zależność między wiekiem konwencjonalnym i głębokością, wyznaczeniu przybliżonego wieku pozornego T„ z punktu przecięcia prostej przybliżenia zerowego, wyznaczonej metodą najmniejszych kwadratów, z osią rzędnych (ryc. 33.3).

W datowaniu torfów stosuje się wstępną procedurę, analogicznie jak w przypadku gleb kopalnych. Najbardziej wiarygodne wyniki daje frakcja RES, gdyż w jej skład wchodzą nierozłożone szczątki roślinne, które odkładają się w czasie akumulacji torfu. Datowania frakcji NaOH —SOL dają wyniki nieco różniące się od RES, choć brak jest systematycznej różnicy.

Przyczyną nieprawidłowości w oznaczeniu wieku na podstawie frakcji RES może być obecność korzonków współczesnych roślin lub redepozycja detrytusu roślinnego. W przypadku frakcji NaOH —SOL, czyli substancji powstałej w wyniku rozkładu pierwotnej materji organicznej, można przypuszczać, że przyczynę stanowi zmiana koncentracji ^,4C w czasie rozkładu.

Analizując błędy datowań M.F. Pazdur (1982) doszedł do wniosku, że w przypadku próbek z późnego glacjału i holocenu nie jest konieczna ekstrakcja kwasów huminowych, ze względu na niski stopień humifikacji, a przy próbkach starszych wskazane jest równoczesne datowanie frakcji NaOH —SOL i RES, jeżeli tylko ilość materiału na tó,pozwoli.

Trudności w datowaniu różpych typów osadów węglanowych, w tym nacieków i martwic wapiennych, wynikają ze skomplikowanego pod względem geochemicznym przebiegu sedymentacji, w której może wystąpić kilka etapów frakcjonowania izotopowego. W wytrąconych węglanach znaleźć się może węgiel różnego pochodzenia: z węglanów skały macierzystej, z gleby i z C0₂ atmosferycznego. Udział węgla z poszczególnych źródeł zależy od sposobu wytrącania węglanów, a więc procesów geochemicznych i biochemicznych. Podstawowy problem datowania osadów węglanowych polega więc na wyznaczeniu wieku pozornego. Metodykę 'datowania holoceńskich martwic z uwzględnieniem ich zróżnicowania genetycznego opracowała A. Pazdur (1987).    V

Datowanie skorupek mięczaków wykonuje\się na węglanie wapnia, gdyż związki organiczne stanowią w nich bardzo małą domieszkę. Podstawową przeszkodą w otrzymaniu prawidłowych wynikąw jest możliwość łatwego zanieczyszczenia obcymi węglanami, frakcjonowanie izotopowe oraz wiek pozorny. Usunięcie zanieczyszczeń obcymi węglanami jest praktycznie niemożliwe, można jedynie usunąć zewnętrzną część skorupekmaj bardziej narażoną na

l'\

METOD Y FIZ YKOCHEMtCZNE I SED YMENTACYJNE '    413

■ \

\

zanieczyszczenia i porównanie wyników datowania zewnętrznej i wewnętrznej części skorupek (E Goslar i in. w: M.F. Pazdur, red. 1986a).

Włęlkość wieku pozornego skorupek mięczaków morskich i słodkowodnych wynika z utrudnionego mieszania się wód, a więc i utrudnionej wymiany z atmosferycznym C0₂, jak również z tego, że wskutek takich warunków wody głębinowe są „starsze”, a więc i organizmy pobierają z wody „starsze węglany”. \

Wiek pozórny skorupek mięczaków morskich z różnych rejonów jest już dość dobrze znany,\można więc na podstawie danych z literatury wprowadzić odpowiednią poprawkę. Bardziej skomplikowana jest sytuacja z mięczakami słodkowodnymi, gdyż ich wiek pozorny jest różny w różnych zbiornikach wodnych. Także w przypadku mięczaków lądowych zróżnicowanie wieku pozornego jest dużej^ zależy ono od środowiska i indywidualnych cech poszczególnych gatunków. Porównywalne więc mogą być wyniki datowań mięczaków pochodzących z podobnych środowisk i tych samych gatunków, ale w każdym przypadku datowanie należy przyjmować z rezerwą.

[Najlepiej nadającym sie do datowania składnikiem kości jest_ kolagen, podstawowe białko tkanki facznej, stanowiące 1.8% masy we współczesnych kościach, a w kościach kopalnych mniej. Węglany nie nadają się do datowania, gdyż często oprócz węglanu wapnia stanowiącego pierwotny składnik kości występuje on w postaci wtórnych wytrąceń w porach, niemożliwych do oddzielenia.    V

Mała zawartość kolagenu pociągu za sobą konieczność brania dużych próbek (0,25 kg), a skomplikowana metodyka wydzielania kolagenu powoduje, że oznaczenie wieku radiowęglowego kości jest czasochłonne i kłopotliwe (E, Goslar i in. w: M.F. Pazdur, red. 1986a).\

Najważniejszą sprawą przy pobieraniu próbki do datowania metodą ^,4C jest unikanie zanieczyszczeń współczesnym węglem,Należy więc szybko po pobraniu próbkę zapakować,, a by ją zabezpieczyć przed możliwością domieszki materiału współczesnego, np. ^popiołu tytoniowego, liści, włosów, gdyż domieszki te ze względu na podwyższoną zawartość ^l4C na skutek \vybuchow jądrowych dadzą znaczne odmłodzenie wyników datowania. Z tego też względu nie należy przechowywać próbki w opakowaniu drewnianym lumoapierowych torbach czy kopertach, lecz stosować woreczki polietylenowe lub pojemniki szklane i metalowe. Suszyć próbkę najlepiej w suszarce, w temperaturze 50V 60°C, a w przypadku konieczności suszenia w terenie zabezpieczyć przed wspomnianymi zanieczyszczeniami.    ’>ś|gg}i

Ilość materiału potrzebnego do datowania zależy od ilośct\węgla zawartego w próbce i powinna wynosić minimum: drewno 40 g, węgieł drzewny 20 g, torf 50—100 g, kości 0,25 kg, osady jeziorne 0,5— 1 kg. Za mała ilość materiału powoduje zmniejszenie dokładności pomiaru.    \

Dokładny opis próbki i profilu z jakiego jest pobrana umożliwik dobranie odpowiedniej metody preparatyki wstępnej. Laboratoria radiowęglowe dostarczają do wypełnienia specjalne karty informacyjne, które pomagają zestawić