DSCN5858 (2)

(f_|. Odpowwdiiitoo^ ■tifilirfrfc T*kdm tdttoeycmym

Ustawodawstwa z przełomu XIX i XX w. zawierały przepisy podnoszące granicę oielewości i aa przykład Holandia ustawą z 1901 r. podniosła wiek z 16. na 18. rok życia, Szwecja ustawą z 1902 r. podniosła wiek odpowiedzialności z 14. aa 15. rok żyda. Wiele kontro wersji budziło pojęcie rozeznania. Prawnicy wypowiadali się przeciwko tej instytucji, powołując następujące argumenty:

—    stosowane wobec nieletnich środki mają charakter wychowawczy, dlatego

jest kwestia usta lania odpowiedzialności, niepotrzebne staje się więc ustalenie rozeznania;

—    pytania o rozeznanie nie powinno się zadawać w celu przesądzania o odpowiedzialności nieletniego, bo nie daje odpowiedzi co do rozumienia postępowania i kierowania nim w ogólnośći;

—    błędne jest uzależnianie postępowania z nieletnimi od istnienia rozeznania przy ustalaniu środka, jaki ma być stosowany; sensowniejsze byłoby oparcie się na informacjach dotyczących osobowości i środowiska nieletniego niż na pojedynczym, przypadkowym objawie (A. Mogilnicki, 1925).

Trzecia kwestia dotycząca opieki państwa nad dziećmi, które nie są przestępcami, budziła najwięcej kontrowersji. Ustawy: angielska, australijska, amerykańska, szwedzka, przyjęły zasadę ingerencji państwa w przpadku zagrożenia nieletniego. W ten sposób rozszerzono definicję przestępczości nieletnich, a niejasność terminów „zachowanie chuligańskie**, „włóczęgostwo**, „demoralizacja” umożliwia nadużycia dotyczące wykonania opartych na nich norm.

1.2. Zasady odpowiedzialności nieletnich w Polsce przed wejściem w życie o.p.n.

Ważnym krokiem w walce z przestępczością nieletnich było utworzenie sądów dla nieletnich. W Polsce początek sądownictwa dla nieletnich datuje się od 1919 r. — wtedy bowiem w Warszawie, Łodzi i Lublinie powołano sądy dla nieletnich. W tym samym roku utworzono Komisję Kodyfikacyjną, której zadanie polegało na ujednoliceniu ustawodawstwa na ziemiach polskich. Prace nad zagadnieniem odpowiedzialności nieletnich stanowiły ważny element działalności Komisji. Członkowie Sekcji Prawa Karnego Materialnego Komisji Kodyfikacji RP uznali za konieczne zgromadzenie przepisów dotyczących nieletnich w jednym dziale, tak więc ustawodawstwo nieletnich utrzymać się miało w ramach prawa karnego. W pracach Sekcji zarysowały się dwa poglądy dotyczące granic nietetnośd. Zwolennicy pierwszego poglądu określili ściśle

usulooą, jedyną i wysoką granicę wieka nśdetaoki. Ich przeciwnicy wystąpi z postulatem wprowadzenia trzech kategorii wideo:

—    dzieci całkowicie nieodpowiedzialnych,

—    nieletnich względnie odpowiedzialnych,

—    dorosłych odpowiedzialnych bezwzględnie.

Wobec nieletnich przewidywano stosowanie środków wychowawczych, natomiast wobec przestępców działających z rozeznaniem — umieszczenie w zakładzie poprawczym lub nawet więzieniu. 7 grudnia 1921 r. uchwalono projekt, którego założenia były następujące: granicami nidetnośa został 13. rok żyda — jako wiek, do którego nieletni przestępca nie odpowiada karnie, i 17. rok żyda — wiek, do którego rozciąga ńę okres przejśdowy i należy stwierdzić rozeznanie, przesądzające o możliwości stosowania środka karnego o charakterze specyficznym (G. R d za n e k-P i w o w a r, 1993). Projekt ten me został skierowany do Sejmu, nie doszło do uchwalenia odrębnej ustawy o nieletnich, jednakże zawarte w nim rozwiązania przyjęte zostały w poważnej mierze w d.k.p.k. z 1928 r. oraz dJcJc z 1932 r.

Kodeks karny z 11 lipca 1932 r. w rozdziale XI Postępowanie z nieletnimi w art. 69—78 regulował zasady odpowiedzialność nieletnich za czyny zabronione w ustawie jako przestępstwo. W rozporządzeniu Prezydenta RP z 11 lipca 1932 r. — prawo o wykroczeniach, odpowiedzialność nieletnich regulował przepis art. 6. Natomiast zasady postępowania w sprawach o popełnione przez nieletnich czyny zabronione regulował dJc.pJt. z 19 marca 1928 r. w rozdziale U księgi XI w art. 474—495. Zasady materialnoprawne według k.k. z 1932 r. charakteryzują się tym, że:

a)    nie określono dolnej granicy wieku nieletniego, górna zaś ustalona jest na 17. rok żyda;

b)    odpowiedzialność nidetnich zależy od rozeznania;

c)    w szczególnych wypadkach istnieje możliwość stosowania w odniesieniu do nidetnich kar, mianowide wtedy, kiedy:

—    wszczęto postępowanie karne po ukończeniu przez nieletniego 17 lat, a umieszczenie w zakładzie poprawczym było już niecelowe,

—    nieletni skazany na umieszczenie w zakładzie poprawczym ukończył 20 lat przed rozpoczętiem wykonania wyroku.

Kodeks karny ustalił granicę całkowitego braku odpowiedzialność karnej na 13. rok żyda. Nieletni taki, mimo że naruszył normy prawa karnego, nie podlega karze, gdyż nie popełnia przestępstwa. Można jednak stosować względem niego środki wychowawcze, takie jak: upomnienie, oddanie pod odpowiedzialny dozór rodziców łub kuratora albo umieszczenie w zakładzie wychowawczym. Jest to tzw. okres nieodpowiedzialność bezwarunkowej, co oznacza, iż nidetni d nie ponoszą winy za swoje czyny. Zachowanie ich świadczy o narastającym niedostosowaniu, toteż stosuje się wobec nich odpowiednie środki wychowawcze. Najczęśdęj w tego rodzaju sprawach sąd