DSCN6352 (Kopiowanie)

7. Prscfttąd świata Istot żywych f ich klasyfikacja

podstawka

Ryc. 7-23. Cykl rozwojowy podstawczaków (opis w tekście). Rysunki w kółkach przedstawiają schematy obrazów mikroskopowych:

n - haploidalna liczba chromosomów.

2n - diploidalna liczba chromosomów (JD).

Podobnie jak u workowców. również u podstawczaków rozmnażanie płciowe polega na plazmogamii i kariogamii, bardzo znacznie oddalonych w czasie. Następuje tu zatem wyraźna przemiana faz jądrowych. Podstawczaki nie wytwarzają jednak żadnych organów płciowych (gamełangiów). Haploidalnc strzępki w następstwie podziałów mitotycznych rozrastają się i jeżeli podczas tego wzrostu grzybnia zetknie się ze strzępką należącą do innego typu kojarzenia (“różnoimienną" - porównaj oznaczenie “+” i na ryc. 7-23), to cytoplazma dwóch komórek zlewa się (plazmogamia). Natomiast jądra nic łączą się i w dzielących się komórkach pozostają jako para jąder sprzężonych (tzn. ich kariokinezy są zsynchronizowane w czasie). Taka dikariotyczna grzybnia rozrasta się i w pewnych miejscach tworzy owocniki. Określone miejsca owocników wytwarzają komórki podstawkowe. W komórkach tych zachodzi

wchodzi w proces mejozy. Powstają cztery haploidalne jądra potomne, każde z nich wędruje ku wierzchołkowi komórki podstawkowej i wytwarza na jej szczycie zarodnik podstawkowy (haploidalny). Przez jakiś czas związany on jest z komórką, z której powstał, a która obecnie przekształciła się w bezjądrową podstawkę (bazydium). Następnie zarodniki uwalniają się i - trafiwszy na sprzyjające warunki - mogą wykiełkować, wytwarzając strzępki nowej grzybni (haploidalnej). Jak widzimy na ryc. 7-23, jedna podstawka

wytwarza zazwyczaj cztery zarodniki. Wyjątkiem od tej reguły jest uprawiana w wielu krajach pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus), która produkuje tylko dwa zarodniki na każdej podstawce. W zależności od budowy owocnika. różne są miejsca wytwarzania podstawek. Rdze (np. rdza żdżbłowa) nie tworzą owocników i wytwarzają zarodniki podstawkowe na kilkukomórkowych strzępkach kiełkujących zarodników zimowych (teleutosporów). Rdze i głownie należą do podklasy Phragmobasidiomycetidae; ich cechą charakterystycznąjest to, iż podstawki dzielą się podłużnie lub poprzecznie na cztery komórki. Rdza żdżbłowa zbóż (Puccinia graminis) jest groźnym pasożytem różnych rodzajów traw, np. zbóż uprawnych, a do swego rozwoju wymaga drugiego żywiciela -berberysu. Głownia kukurydzy (Ustilago maydiś), wytwarzając guzowate narośla (głownie) niszczy różne narządy kukurydzy, co przynosi dodatkowe szkody hodowcom.

Ryc. 7-24. Owocniki trującego tęgoskóra pospolitego (Ściero-derma wlgare), czasem mylnie uważanego za jadalną butlę. Po lewej przekrojony dojrzały owocnik (JD).

Druga podklasa podstawczaków to wnętrzniaki (Gastero-mycetidae), u których warstwa zarodnionośna z podstawkami pozostaje aż do czasu dojrzałości wewnątrz owocnika. Zarodniki podstawkowe uwalniają się dopiero po uszkodzeniu dojrzałego owocnika. Przykładem grzybów tej podklasy są purchawki. Do wnętrzniaków należy też występujący w Polsce teeoskór pospolity (Sderoderma vulgare - ryc. 7-24); jest to grzyb trując, który powoduje corocznie sporo zachorowań, ponieważ mylnie uważany jest za jadalną truflę (prawdziwe trufle w Polsce nie rosną).

Trzecią podklasę podstawczaków tworzą obłoczniaki (Hymenomycetidae), o podstawkach nie podzielonych na komórki.

Należą tu niemal wszystkie grzyby kapeluszowe oraz huby.