DSCN6534 (Kopiowanie)

górnymi końcami z kręgami piersiowymi, natomiast odcinkami przednimi z mostkiem. Każde że właściwe składa się z dwóch części - kręgowej i mostkowej - połączonych ruchomym stawem pod kątem prostym; umożliwia to ruchy oddechowe - zasysanie powietrza przez oddalanie mostka od kręgosłupa i wydech, przez zbliżanie mostka do kręgosłupa (ryc. 7-169). Większość żeber posiada wyrostki haczykowate, którymi poszczególne żebra połączone są w zwartą całość. Mostek ptaków jest duży i w środkowej części posiada szeroką listwę kostną, tzw. grzebień. Grzebień zwiększa powierzchnię przyczepu najpotężniejszej u ptaka grupy mięśni, tj. mięśni piersiowych poruszających skrzydłami. Ta część szkieletu jest najlepiej rozwinięta u ptaków dobrze latających oraz pływających (pingwinów), natomiast nie występuje u tzw. bezgrzebieniowych, które nie mają zdolności lotu (strusie, kazuary, kiwi itp.).

Pas barkowy ptaków składa się z trzech par kości (ryc. 7-167): kruczych, łopatek i obojczyków, które łącząc się w przedniej części tworzą tuż przy kręgosłupie panewkę stawu barkowego; w panewkę tę wchodzi główka kości ramieniowej. Stawy barkowe podczas lotu znajdują się powyżej środka ciężkości ptaka. U ptaków latających obojczyki swymi dolnymi końcami łączą się w widełki, dodatkowo osłaniające klatkę piersiową i uniemożliwiające jej zgniecenie podczas lotu przez skurcz potężnej masy mięśni piersiowych. W kończynie przedniej nastąpiła znaczna redukcja liczby kości dłoni. Kość ramieniowa jest krótka i mocna, umożliwia m. in. ruchy obrotowe skrzydeł. Z kości przedramienia kość łokciowa (na której osadzone są lotki) jest potężniejsza od promieniowej, nadgarstek został zredukowany do 2 kostek: przyłokciowej i przypromieniowej. Szkielet śródręcza tworzą dwie zrośnięte na końcach kości śródręcza: druga i trzecia. Pierwsza kość śródręcza została zredukowana do małego guzka, którego wyrostek (homologiczny do kciuka) służy jako podstawa tzw. skrzydełka. Najlepiej jest rozwinięty drugi palec (ma dwa człony), palec trzeci jest mały i jednoczłonowy, pozostałe zanikły całkowicie. Pas biodrowy jest ściśle połączony z kręgosłupem, głównie poprzez zrośnięcie się kości biodrowych z kością lędźwiowo-krzyżową; jest to zrozumiałe, ponieważ podczas chodzenia cały ciężar ptaka opiera się na kończynach tylnych. Drugą osobliwością pasa biodrowego jest niezrośnięcie się kości łonowych, co sprawia, że miednica nie jest zamknięta od przodu - ale dzięki takiemu przystosowaniu ptaki mogą znosić duże jaja, które inaczej nie przecisnęłyby się przez kanał rodny. Również w kościach kończyny tylnej występują odchylenia od schematu budowy tej części ciała kręgowców. Kość udowa jest masywna, ale krótka - nie widać jej spośród mięśni tułowia, tak że pierwszym stawem kończyny tylnej u ptaka jest dopiero staw kolanowy (porów. ryc. 7-167 i 7-165). Spośród kości podudzia strzałka jest uwsteczniona i zrasta się z kością goleniową, a ta z kolei z górnym szeregiem kości stępu - tak że u ptaków podudzie tworzy goleniostopa. Podobnie dolny szereg kości stępu zrasta się z kośćmi śródstopia w typową dla ptaków kość skokową. Ptaki mają co najwyżej cztery palce (choć dzięcioł trójpalczasty -Picoides tridactylus - ma ich trzy, a struś -Struthio camelus - dwa), przy czym palec pierwszy (paluch) zwykle zwrócony jest ku tyłowi i przeciwstawny pozostałym.

Spośród mięśni ptaków najlepiej rozwinięte są te, które umożliwiają latanie. Jest ich około czterdziestu, a spośród nich najważniejsze to mięsień piersiowy (przyciągający ramię i powodujący uderzenie skrzydłem w dół) oraz mięsień kruczoramienny, umożliwiający ruch odwrotny: oba te parzyste mięśnie przyczepiają się do mostka. U ptaków nastąpił znaczny rozwój kresomózgowia (ryc. 7-178), które zbudowane jest z dwóch półkul o gładkiej powierzchni, pokrytych korą (substancją szarą). Zwłaszcza ich tylne części, związane z percepcją i kojarzeniem bodźców wzrokowych, są dobrze rozwinięte, natomiast znacznej redukcji uległo węchomózgowic. Tyłomózgowie składa się prawie wyłącznie z móżdżku, bardzo dobrze rozwiniętego, lecz nie podzielonego na półkule: móżdżek jest siedzibą koordynacji ruchów i dlatego u ptaków latających jest on trzykrotnie większy niż u tęj samej wielkości niclotów. Spośród XII par nerwów czaszkowych większość wychodzi z: rdzenia przedłużonego. Ptaki mają doskonale rozwinięte dwa zmysły: wzrok i słuch (ten ostatni gOfeęsMK w uchu ze zmysłem równowagi). Oczy ptaków są największe spośród oczu wszysikich kręgowców są