DSCN6543 (Kopiowanie)

253

mhstincji następuje pomiędzy siecią naczyń błony śluzowej macicy a siecią naczyń płodowych * łożysku, poprzez tzw. barierę łożyskową, którą stanowi przede wszystkim nabłonek kosmówki. Łożysko zapewnia rozwijającemu się zarodkowi dostarczenie - z organizmu matczynego - substancji odżywczych, tlenu, przeciwciał itp. oraz odprowadzanie produktów przemiany materii. Jak pumiętamy, (gadów i ptaków, które też są owodniowcami. substancje odżywcze zawarte były w pęcherzyku żółtkowym, zaś oddychanie i wymiana gazowa realizowane były przez omocznię. U łożyskowców obie te błony są znacznie zredukowane i pełnią inne funkcje, ponieważ ich rolę przejęło łożysko.

Współcześnie żyjące ssaki łożyskowe grupujemy w 17 rzędach.

Owadożeme (/nsectivora) są to niewielkie (nie przekraczają 50 cm długości), najprymitywniejsze ssaki łożyskowe, o niskim stopniu specjalizacji zębów i szkieletu. Zaliczamy do nich krety, jeże, tyjówki, a także afrykańskie złotokrety i tenreki.

Latawce (Dermoptera) to grupa azjatyckich ssaków nadrzewnych, u których występuje fałd skórny, rozpięty między kończynami przednimi a tylnymi i sięgający też do głowy i ogona, który jako błona lotna umożliwia lot ślizgowy.    ₂1.0.5.

Uzębienie mleczne tak samo liczne jak stałe.    Wzór zębowy: 3^0.5.

Nietoperze (Chiroptera) to jedyny rząd aktywnie latających ssaków. Kończyny przednie mają przekształcone w błoniaste skrzydła, których główny szkielet stanowią kości dłoni (ryc. 2-52F). Mostek zaopatrzony w grzebień, zwiększający powierzchnię przyczepu mięśni piersiowych.

W większości pędzą nocny tryb życia, posługują się echolokacją (radarem) i są przeważnie owadożeme. Mają zdolność wyłączania termorcgulacji na okres spoczynku (np. w zimie lub w dzień) i wówczas ciepłota ich ciała spada niemal do poziomu temperatury otoczenia. Zimę przesypiają, zwykle w stadach, wisząc głową w dół, zaczepione pazurkami tylnej kończyny.

Naczelne (Primaies) - do których zal i czarny człowieka (Homo sapiens)    Wzór zębowy: — * •^■3-

-zostały dość dokładnie omówione w rozdz. 2.2.3.4. (Antropogeneza).    3.1-23.

Szczerbaki (.Edentatą) swoją nazwę zawdzięczają redukcji części uzębienia (mają po 4-5 zębów z każdej strony żuchwy i szczęki, a mrówkojady są całkowicie bezzębne); występują w Ameryce Południowej. Zaliczamy tu leniwce, mrówkojady i pancerniki. Żołądek roślinożernych leniwców jest potężny i wielokomorowy, podobnie jak u przeżuwaczy. Mrówkojady wsuwają język do gniazd termitów i zjadają przylepiające się owady. Ciało wszystkożemych pancerników chronione jest pancerzem zbudowanym ze skostniałych łusek skórnych.

Łuskowce (Pholidoia) to niewielki rząd tropikalnych ssaków o ciele pokrytym rogowymi łuskami. Są bezzębne, żywią się głównie termitami i mrówkami, a występują w Afryce i w Azji.

Zaiacokształtne (Lagomorpha) są roślinożerne; trawienie pokarmu roślinnego przez bakterie ma miejsce w bardzo dużym jelicie ślepym. W nocy zawartość jelita ślepego opróżnia się w postaci kulistych, śluzowatych odchodów, które są natychmiast połykane przez zwierzę (jest to tzw. cckotrofia, umożliwiająca przyswajanie produktów trawienia roślin). Inne odchody, z niestrawionych resztek pokarmowych, wydalane są w ciągu dnia. Zającokształtne (do których należą zając szarak, zając bielak, królik, szczekuszka) mają górną wargę głęboko rozciętą, 2 pary siekaczy ułożone jedne za drugimi; nie posiadają gruczołów potowych.

I w szczęce i żuchwie po I parze siekaczy stale rosnących i ścierających się. Są to ssaki na ogół nieduże (choć kapibara waży do 50 kg, a bóbr do 30 kg), zasiedlające wszystkie kontynenty i w zasadzie roślinożerne. Do gryzoni zaliczamy wiewiórki, susły. świstaki. Maluchy, koszałki, popielice, żołędnice, orzcsznice, chomiki, lemingi, nornice, karczowniki. myszy, utzury, jeżozwierze. bobry. świnki morskie, kapibary, szynszyle, nutrie i in.

1 drapieżne (Carnivoraj odżywiają się głównie kręgowcami. Należą tu psowątc (wilk, szakal, l»c«, kojot. lis, jenot), niedżwiedziowate (niedźwiedź brunatny żyjący w Polsce, niedźw iedź biały. '•Kdżwwdź tybetański), szopowate (szop pracz, panda wielka - wyjątek wśród drapieżnych, gdyż