DSCN6529 (Kopiowanie)

>.^Tk

„pnia. Ponieważ plemnik nic mógłby przez nią przeniknąć, zapłodnienie następuje przed zniesieniem jąja i jest wew nętrzne (następuje w jajowodach). Samce gadów posiadają narządy kopulacyjne. „ postaci wynicowujących się fałdów lub woreczków, utworzonych wewnątrz lub w pobliżu steku, jajasłbogatożółtkow c (polilecytalne), w związku z czym rozwój zarodka, przebiegajmy na powierzchni kuli żółtkowej, określamy jako bruzdkowanie częściowe i tarczkowe. Podczas rozwoju zarodka powstają opisane już wcześniej błony płodowe (ryc. 7-161). Gady żyjące w klimacie chłodniejszym (np. nasza żmija albo jaszczurka żyworódka) sąjajożyworodne - zarodek rozwija się w ciele matki przez cały okres embrionalny i opuszcza je wylęgając się z jaja. U gadów nie ma form larwalnych -młode mają podobną budowę do osobników dorosłych.

mam

b*

I

w.

Większość gadów żyła w okresie ery mezozoicznej (porów, rozdz. 2.2.2.4. i 2.233.); dziś pozostały łyko niedobitki, podobnie jak i płazy ulegające wymieraniu (głównie za przyczyną człowieka). Gromadę gadów dzieli się na cztery podgromady.Anapsida. Synapsida, Diapsidai Parapsida. Współcześnie żyją: żółwie (z podgromady Anapsida), oraz krokodyle, hatteric i luskonośne (węże i jaszczurki) z podgromady Diapsida.

Żółw ie (Chelonia) mają ciało okryte pancerzem (skorupą) zbudowanym z silnych tarcz rogowo-kostnych. Górna część pancerza, zwana karapaksem, połączona jest po bokach ciała z dolną, tzw. plaslronem. Gatunki lądowe (np. żółw grecki - Testudo graeca) zaniepokojone chowają głowę. Ogon i kończyny do wnętrza pancerza. Kręgi szyjne tych gadów są bardzo ruchliwe, a szczęki pozbawione zębów, natomiast zaopatrzone w rogowy dziób. Żółwie są długowieczne - polski żółw błotny żyje do 120 lat. a żółwie olbrzymie (Testudo gigantea) do 300 lat. Większość gatunków wielkich żółwi lądowych została już dziś przez człowieka wyniszczona - grozi to też pozostałym, a także żółwiom morskim, których jaja, składane na plażach, wybierane są masowo i spożywane. Mięso niektórych gatunków uważane jest za przysmak (np. żółwia jadalnego - Chelonia mydas, z którego przyrządza się zupę żółwiową).

Współcześnie żyjące krokodyle (Crocodilia) żyją w wodach słodkich w krajach tropikalnych, w liczbie około 20 gatunków. Gawial (Gavialis gangeticus) żyje w Indiach, gdzie uważany jest za zwierzę święte; gad ten ma wydłużony, wąski pysk, co umożliwia mu łapanie ryb w wodzie. Afrykańskie: krokodyl nilowy (Crocodilus niloticus) i krokodyl wąskopyski (C. cataphractus) oraz żyjący w Azji i Australii krokodyl błotny (C. palustńs) są groźne dla człowieka. Różniące się od nich uzębieniem aligatory (rodzina Alligatoridae) podobnie jak krokodyle właściwe zostały prawie wytępione dla ich cennej skóry; obecnie dla celów handlowych są hodowane w specjalnie założonych fermach. Krokodyle są pierwszą grupą kręgowców, posiadających wtórne podniebienie; umożliwia ono oddychanie niezależne od połykania pokarmu.

Hatterie (Rhynchocephałia) są bardzo starą grupą, podobnie jak żółwie. Do dziś na wysepkach w pobliżu Nowej Zelandii dotrwał jeden gatunek - hatteria czyli tuatara (Sphaenodon punctatus); populacja nowozelandzka została wyniszczona przez instytucje naukowe, pragnące mieć okazy tych rzadkich zwierząt w swoich zbiorach. Hatteria przypomina kształtem jaszczurkę, lecz nie ma ucha środkowego i jamy bębenkowej, kości szczęki górnej przyrośnięte są do mózgoczaszki, posiada dobrze rozwinięte oko ciemieniowe, zaś jej zęby (z których dwa pierwsze są szczególnie duże) nic ulegają wymianie i ścierają się z czasem doszczętnie. Samce nie mają narządów kopulacyjnych, zaś szpara kloaki jest ustawiona poprzecznie do osi podłużnej ciała. Tuatary żerują nocą, żywią się bezkręgowcami.

luskonośne (Squamata) obejmują większość współczesnych gadów. Dzielimy je na dwa podr/ędy Jaszczurki (Lacertilia) liczą około 3000 gatunków. Są to zwierzęta z reguły ruchliwe, biegające pod skałach, a także drzewach. Gekkony (rodzina Gekkonidae) chodzą po ścianach i sufitach (feięf;i pr/ylgom na końcach palców i wydają dźwięki podobne do ćwierkania ptaków Legwany są tOŚłioożcrrie lub wszystkożeme, niektóre (np. legwan morski Amhlyrhynchus cris tatuś) doskonale pływają i żywią stę wodorostami. Mięso legwana zielonego (Iguana iguana) uważane jest w Ameryce Południowej za przysmak. Największą współczesną jaszczurką jest waran z Komodo (karumts

JŁ