DSCN6509 (Kopiowanie)

awww żywych i ich klasyfikacja 219

erytrocytach (u bezkręgowców barwniki przenoszące tlen albo nic występowały, albo też były popuszczone w osoczu). Prócz krwinek czerwonych we krwi kręgowców występują także krwinki tMkdsukKy&i

Kręgowce dzielimy na osiem gromad: bczżuchwowcc czyli bczszczękowce (Agnalha), wymarłe w wcześniejszych epokach tarczowcc (Placodermi - rozdz. 2.2.2.2.). ryby chrzęstnoszkieletowe tChondriclityes), ryby kostnoszkicletowe (Teleostei), płazy (Amphibia), gady (Replilia), ptaki {Ave.i)

\ ssaki (Mammalia). Bezszczękowce, tarczowcc. ryby chrzęstnoszkieletowe i kostnoszkicletowe zgrupowano razem w nadgromadę ryb. natomiast płazy, gady. ptaki i ssaki - w nadgromadę ańwonogów.

Rvbv(Ptsceri są grupą zwierząt, która w sposób najdoskonalszy opanowała środowisko wodne. Attzeba podkreślić, że jest to środowisko i największe na Ziemi, i najbardziej zróżnicowane (weźmy chociażby pod uwagę staw. potok górski, zatokę morską i głębię oceaniczną: jakie różnice w składzie chemicznym wody, oświetleniu, ciśnieniu, temperaturach itd itp). W związku z tym ryby wytworzyły szereg przystosowań. Omówię je przy okazji prezentowania przedstawicieli poszczególnych gromad, w tym miejscu natomiast ograniczę się do podania najbardziej charakterystycznych cech całej nadgromady. Ciało ryby podzielić można na głowę, tułów i ogon. Ogon przekształcony jest zwykle w pojedynczą płetwę ogonową, umożliwiającą pływanie. Wyżej stojące ewolucyjnie gromady ryb posiadają parzyste płetwy piersiowe i brzuszne oraz nieparzyste odbytowe i ogonowe (ryc. 7-153). Ryby oddychają skrzclami, które w miarę ewolucji również uległy różnym zmianom. Ukostnoszkieletowych i chrzęstnoszkiclctowych pierwszy i drugi łuk skrzelowy nie stanowią szkieletu sktzcl, lecz przekształciły się w szczęki i kość gnykową.

Z całego typu strunowców jedynie przedstawiciele hezżuchwowców {Agnalha) prowadzą pasożytniczy tryb życia (współcześnie żyjące minogi i śluzice). Bezżuchwowce w odróżnieniu od pozostałych ryb nie posiadała szczęk (stąd nazwa) ani parzystych płetw, mają nieparzysty otwór węchowy, ich skrzela są typu workowatego i rozwijają się z entodermy. Przeważnie wszystkie luki sktzelowc pełnią funkcję szkieletu dla skrzel (ryc. 7-177). Narządem zmysłu równowagi jest błędnik zaopatrzony w dw a kanały półkoliste Bezżuchwowce mają wydłużone, cylindryczne ciało (do I m długości), pokryte gładką skórą posiadającą liczne gruczoły śluzowe. Wymarłe, paleozoiczne bezszczękowce (ostrakodermy - porów, rozdz. 12.2.2.) były zaopatrzone w wytworzony przez skórę potężny pancerz kostny, w części głowowej zazwyczaj zrośnięty w jedną puszkę; różniły się od dzisiejszych minogów i śluzie także posiadaniem pary płetw piersiowych. Szkielet bezżuchwowców stanowi chrzęstna czaszka i struna grzbietowa, otoczona torebką lącznotkankową z metamerycznie ułożonymi chrząstkami (homologicznymi do kręgów). W czaszce możemy wyróżnić prymitywną puszkę mózgową, aparat ustny w kształcie lejka, składający się z pierścienia ustnego (stąd stara nazw a: kręgoustc) i szkieletu chizęstnego podpierającego język. Układ nerwowy jest stosunkowo prymitywny, lecz wyraźnie zaznaczony jest już mózg. zbudowany z pięciu części ułożonych w jednej linii (tyc. 7-178); są to: kresomózgowie (przodomózgowie), raiędzymózgowie, śródmózgowie, tylomózgowie (móżdżek) i zamózgowie (rdzeń przedłużony). Ta kolejność części mózgowia jest durakterystyczna także dla wszystkich pozostałych kręgowców, tyle, że u poszczególnych gromad różne części ulegają znacznemu rozwojowi. Cechami charakterystycznymi dla bezżuchwowców są sbby rozwój móżdżku i sklepienia śródmózgowia oraz znaczny rozwój przedniej części kresomózgowia, czyli tzw. węchomózgowia. Rozwój węchomózgowia skorelowany jest z bardzo dobrze rozwiniętym zmysłem chemicznym (co u zwierząt wodnych odpowiada naszemu węchowi). Za mózgiem znajduje uę rdzeń kręgowy. Ciekawym zmysłem jest linia naboczna, występująca u wszystkich ryb i informująca o ruchach prądów wody (ryc. 7-153); u bezczaszkowców narządami tej linii są ciałka zmysłowe, zaajdujące się w skórze głowy i tułowia. Serce bezżuchwowców zawiera krew żylną (tzw. setce Olać) i składa się z zatoki żylnej. jednego przedsionka, jednej komory i stożka tętniczego. Zc Wi/ka odchod/iaorta brzuszna, dzieląca się na dwie gałęzie: prawą i lewą. z których każda wytwarza