DSCN6549 (Kopiowanie)

. piitglgd Mata biot żywych i ich klasyfikacja 259

Również u gadów i ptaków zawieszenie szczęk jest autostyliczne - z tym, że występują pewne „linieć. Górna część pierwszego łuku wytwarza tylko - zrośniętą z mózgoczaszką - kość kwadratową (która buduje szczękę wraz kością skrzydlatą i kością podniebienną). Kość kwadratowa tworzy staw i kością stawową, powstałą z dolnej części I łuku i będącą (wraz z kośćmi kątową i zębową) elementem szkieletu żuchwy. Z górnej części II łuku powstaje strzcmiączko, a część dolna łączy się resztką łuku III w kość podjęzykową (gnykową). Z łuków VI i VII powstaje chrzęstny szkielet krtani i tchawicy. Wreszcie u ssaków (ryc. 7-177E) pojawia się nowy typ połączenia żuchwy z czaszką, jak to opisałem wrozdz. 2.2.3.3.: żuchwa łączy się bezpośrednio stawem z łuską kości skroniowej. Uwolnione zawiązki kości stawowej i kwadratowej przekształcają się w dwie nowe kostki słuchowe: kość kwadratowa w kowadełko, a kość stawowa w młoteczek. Wraz ze strzemiączkiem (które powstało już u wcześniejszych grup kręgowców, z górnej części II łuku skrzclowcgo) tworzą one komplet kosteczek duchowych w uchu środkowym (jama ucha środkowego jest homologiczna z I szczeliną skrzelową bezżuchwowców). Tak więc u ssaków z I łuku skrzelowego powstają przede wszystkim żuchwa, kowadełko i młoteczek. Z drugiego łuku powstają fragmenty kości gnykowej (wyrostki przednie) i wiązadła gnykowo-sutkowe. Luk ten także - wraz z lukiem trzecim - tworzy chrząstkę tarczową krtani, natomiast pozostałe chrząstki krtani powstają z łuków IV i V. Resztki dalszych łuków stanowią zawiązki dla chrząstek tchawicy.

Układ nerwowy. W rozwoju zarodkowym wszystkich kręgowców powstaje cewa nerwowa, ze znajdującym się wewnątrz kanałem - neurocelem. Przednia część tej cewy ulega rozszerzeniom i zgrubieniom, tworząc mózgowie: dalszy odcinek przekształca się w rdzeń kręgowy. W procesie ewolucji poszczególnych grup kręgowców przede wszystkim zauważyć możemy powiększanie sie mózgowia. Świadczy o nim chociażby stosunek ciężaru mózgu do ciężaru rdzenia kręgowego.

U płazów (np. żab) waha się on około 1:1, u dużych jaszczurek osiąga 2:1, a najszybszy przyrost ciężaru mózgu ma miejsce u ssaków. U kota porównywane ciężary są jak 4:1, u orangutana 13:1, a u człowieka aż 55:1.

W mózgu wyodrębnić można pięć zasadniczych części, ułożonych w następującej kolejności: kresomózgowie (czyli przodomózgowic), międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie (którego główną częścią jest móżdżek) i zamózgowie (czyli rdzeń przedłużony). W procesie powstawania

tyc. 7-17*. Ewolucja mózgowia u kręgowców. A - schemat budowy mózgowia w przekroju czołowym, ^h • f - mózgowie przedstawicieli poszczególnych gromad: po lewej - widok od góry. po prawej • przekrój str/ałkou \ | kitsomó/.gowie; M - międzymózgowie; P - przysadka: S - śródmózgowie; Sz - szyszynka. T - tytomorgow ii; fi - /amó/gowic (iD).