DSCN6549 (Kopiowanie)

259

r fWgW świata istot żywych i ich klasyfikacja

Również u gadów i ptaków zawieszenie szczęk jest autosty liczne - z tym. że występują pewne (fónicc. (ióma część pierwszego łuku wytwarza tylko - zrośniętą z mózgoczaszką - kość kwadratową (które buduje szczękę wraz kością skrzydlatą i kością podniebienną). Kość kwadratowa tworzy staw złością stawową, powstałą z dolnej części I tuku i będącą (wraz z kośćmi kątową i zębową) elementem szkieletu żuchwy. Z górnej części II łuku powstaje strzemiączko, a część dolna łączy się resztką luku III w kość podjęzykową (gnykową). Z łuków VI i VII powstaje chizęstny szkielet krtani i tchawicy. Meszcie u ssaków (iyc. 7-177E) pojawia się nowy typ połączenia żuchwy z czaszką, jak to opisałem w tozdz. 2233.: żuchwa łączy się bezpośrednio stawem z łuską kości skroniowej. Uwolnione zawiązki kości stawowej i kwadratowej przekształcają się w dwie nowe kostki słuchowe: kość kwadratowa w kowadełko, a kość stawowa w młoteczek. Wraz ze strzemiączkicm (które powstało już

0    wcześniejszych grup kręgowców, z górnej części II łuku skizclowcgo) tworzą one komplet kosteczek słuchowych w uchu środkowym (jama ucha środkowego jest homologiczna z I szczeliną skrzclową bezżuchwowców). Tak więc u ssaków z I łuku skrzclowego powstają przede wszystkim żuchwa, kowadełko i młoteczek. Z drugiego łuku powstają fragmenty kości gnykowej (wyrostki przednie)

1    więzadła gnykowo-sutkowe. Łuk len także - wraz z lukiem trzecim - tworzy chrząstkę tarczową krtani, natomiast pozostałe chrząstki krtani powstają z łuków IV i V. Resztki dalszych łuków stanowią zawiązki dla chrząstek tchawicy.

Układ Henrowy. W rozwoju zarodkowym wszystkich kręgowców powstaje cewa nerwowa, ze znajdującym się wewnątrz kanałem - neurocelem. Przednia część tej cewy ulega rozszerzeniom i zgrubieniom, tworząc mózgowie: dalszy odcinek przekształca się w rdzeń kręgowy. W procesie ewolucji poszczególnych grup kręgowców przede wszystkim zauważyć możemy powiększanie sie mózgowia. Świadczy o nim chociażby stosunek ciężaru mózgu do ciężaru rdzenia kręgowego. Upłazów (np. żab) waha się on około 1:1, u dużych jaszczurek osiąga 2:1, a najszybszy przyrost ciężaru mózgu ma miejsce u ssaków. U kota porównywane ciężary są jak 4:1, u orangutana 15:1, i u człowieka aż 55:1.

W mózgu wyodrębnić można pięć zasadniczych części, ułożonych w następującej kolejności: kresomózgowie (czyli przodomózgowie), międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie (którego główną częścią jest móżdżek) i zamózgowie (czyli rdzeń przedłużony). W procesie powstawania

k»c. 7-I7K. Ewolucja mózgowia u kręgowców. A - schemat budowy mózgowia w przekroju czołowym, b t mózgowie przedstawicieli poszczególnych gromad; po lewej ■ widok od góry. po prawej ■ przekrój slrznlkow \; K - kretomózgowic; M - międzymózgowie; P - przysadka; S - śródmózgowie; Sz - szyszynka, r - lylomózgowie; ^/ /utlt/pimt <JP).

JASZCZURKA

OOJfi

MU