DSCN6336 (Kopiowanie)

27

Przegląd świata istot żywych i ich klasyfikacja

Z medycznego punktu widzenia cechą charakterystyczną bakterii chorobotwórczych jest ich ziadliwość. Zjadliwość to zdolność do atakowania określonych tkanek, rozmnażania się w nich i wytwarzania substancji, które wywołują szkodliwe zmiany miejscowe lub uogólnione.

Do najgroźniejszych substancji szkodliwych wytwarzanych przez bakterie należą trucizny czyli toksyny bakteryjne: egzotoksyny i endotoksyny. Przedrostekegzo oznacza, że substancja wydzielana jest na zewnątrz komórki bakteryjnej, do środowiska (np. toksyna jadu kiełbasianego): endotoksyny przeważnie zawarte są wewnątrz bakterii i uwalniają się dopiero po ich zniszczeniu (lizic). Egzotoksyny wytwarzane są głównie przez bakterie gramdodatnie. endotoksyny - przez gramujemne. Egzotoksyny są najsilniejszymi truciznami, jakie znamy; na przykład śmiertelna dla człowieka dawka toksyny botulinowej (czyli jadu kiełbasianego) wynosi 0,00006 miligrama! W tabeli 7-VII zestawiono najważniejsze egzotoksyny bakteryjne i ich toksyczność.

Tabela 7-VII. Porównanie toksyczności egzotoksyn i endotoksyn bakteryjnych oraz niektórych innych trucizn

Substancja toksyczna	Źródło	Dawka śmiertelna dla człowieka w mg	Współczynnik toksyczności w stosunku do strychniny
strychnina	alkaloid roślinny	40	1
arszenik	-	1400	0,03
rycyna	fitotoksyna (trucizna roślinna)	2	20
endotoksyny bakteryjne	różne gat. bakterii	400	0.1
egzotoksyny bakteryjne: - toksyna błonicza	maczugowiecbłonicy	0,02	2000
- toksyna czerwonkowa	pałeczka czerwonki	0,00006	700 000
- toksyna tężcowa	laseczka tężca	0,00006	700 000
- toksyna botulinowa	laseczka jadu kiełbasianego	0,00006	700 000

Jad kiełbasiany (toksyna botulinowa) hamuje przewodzenie bodźców w synapsach nerwowo-mięśniowych. Toksyna tężcowa powoduje skurcze wszystkich mięśni, również działając na synapsy nerwowo-mięśniowe. Neurotoksyna (przedrostek neuro- oznacza odniesienie do układu nerwowego) pałeczek czerwonki niszczy naczynia krwionośne centralnego układu nerwowego, powodując degenerację komórek nerwowych i w następstwie bezwład mięśni. Toksyna błonicza hamuje wytwarzanie białek w komórkach. Każda z egzotoksyn jest białkiem i organizm jest w Manie wytworzyć przeciw nim przeciwciała (antytoksyny), co może doprowadzić do trwałego uodpornienia przeciwko danej truciżnie. Stosuje się również sztucznie wytworzone antytoksyny (np. pobrane z krwi uodpornionych zwierząt), aby ratować życie zagrożonym ludziom.

Endotoksyny to związki o bardziej skomplikowanej budowie chemicznej. Powodują one uruchomienie wielu wewnętrznych mechanizmów obronnych zakażonego ustroju, co winno doprowadzić do zwalczania infekcji i do wyzdrowienia. Jednak w przypadku nadmiaru trucizny owe mechanizmy obracają się przeciwko zakażonemu makroorganizmowi: rozwija się tzw. wstrząs septvcznv. prowadzący do śmierci (łac. sepsis - ogólne zakażenie organizmu). Endotoksyny także wywołują produkcję skierowanych przeciwko sobie swoistych przeciwciał.

Rozwój choroby zakaźnej zależy zatem nie tylko od samego zakażenia (czyli przedostania się bakterii do ustroju), ale również od predyspozycji fizjologicznych zakażonego organizmu, od jego odporności Mechanizmy odporności omówione zostaną w dalszych rozdziałach podręcznika W tym icdnak miejscu należy przypomnieć, iż wspomniana w rozdziale 7.1.1 I. odporność trw    polega Rj

tym, iż poprzcchorowaniu danej choroby osobnik nie zachoruje na nią po raz dragi. 7 jawisko lubyw ama odporności wykorzystano ■ jak pamiętamy z rozdziału o wirusach - do stosowania szczepień oahfotó&S