DSCN6364 (Kopiowanie)

59

7. Przegląd świata istot żywych i ich klasyfikacja

innych, zdrowych krwinek); uwolnione z nich białka i produkty przemiany materii pasożyta zatruwają organizm żywiciela. Przejawia się to gwałtownym atakiem gorączki (do 40°C) wśród dreszczy oraz silnymi bólami głowy, nudnościami, wymiotami, często zaburzeniami akcji serca. Po ataku gorączki nastgiują gwałtowne poty i temperatura ciała opada; chory jest wówczas skrajnie wyczerpany. W zależności od rodzaju malarii ataki te powtarzają się co kilka dni (w najcięższych przypadkach codziennie), czasem doprowadzając do śmierci.

Ryc. 7-37. Cykl rozwojowy zarodźca zimnicy (Plasmodlum). Linia ciągła oddziela stadia zachodzące w żywicielu ostatecznym (komarze) od stadiów przebiegających w ciele żywiciela pośredniego (człowieka) (JD).

1    - sporozoity (smukłe postacie inwazyjne),

2    - schizogonia pozakrwinkowa (inwazja sporocytów do komórek wątroby - hepatocytów - i komórek śródbłonka),

3    - wnikanie merozoitów do krwinek czerwonych,

4-7 - kolejne postacie pasożyta w krwinkach (pierścień i schizont),

8    - merozoity opuszczające uszkodzoną krwinkę,

9    - makrogametocyt i powstanie makrogamety (10),

11    - mikrogametocyt w erytrocycie,

12    - uwolnienie mikrogametocyta,

13    - milcrogamety,

14    - zapłodnienie, IS - zygota (ookineła),

16 - zygota wnikająca w ścianę jelita komara,

17,18 - sporogonia w ścianie jelita komara.

Po kilku dniach część merozoitów z krwinek przekształca się w progamety: mikrogametocyty i makrogametocyty. Jeżeli wówczas człowiek zostanie ukąszony przez samicę komara, progamety mogą zostać wessane wraz z krwią i zarażają owada. W ciele komara rozpoczyna się sporogonia. W jelicie owada z mikrogametocytu powstaje 4-6 mikrogamet, zaś z makrogametocytu jedna makrogameta. Połączenie gamet (zapłodnienie) prowadzi do powstania ruchliwej, diploidalnej zygoty, zwanej ookinetą. Ookineta wnika do jelita otacza się grubą błoną i przekształca w sporocystę: w jej wnętrzu zachodzi podział mejotyczny, a następnie liczne podziały mitotyczne, co prowadzi do powstania wielu sporozoitów. Sporocysta pęka i sporozoity przedostają się do gruczołów ślinowych komara. Mogą teraz zarazić człowieka (ryc. 7-37). Wszystkie trofozoity zarodźców są haploidalne; jedynie zygota jest diploidalna.

W Europie Południowej (Grecja, Turcja, Włochy) oraz Afryce, Azji i Oceanii wystepuiezarodztec ruchliwy (Plasmodlum vivax). Wywołuje on zimnicę trzeclaczke - nazywaną tak, ponieważ ataki choroby następują u człowieka zarażonego co 48 godzin. Zarodziec ruchliwy przenoszony jest przez komara widliszka (rodzaj AnophetesY Komar ten występuje również w Polsce, lecz warunki klimatyczne sprawiają, iż malaria w naszym kraju obecnie nie stanowi zagrożenia; najczęściej chorują na nią osoby, które zaraziły się w tropikach. Fakt ten wynika z warunków klimatycznych: mianowicie przebieg sporogonii uzależniony jest od temperatury, zaś proces ten zachodzi w ciele komara, który - jako zwierzę zmiennpcieplnc - ma ciepłotę ciała równą temperaturze otoczenia. Sporogonia w temperaturze 25°C trwa 10 dni, w temperaturze 20°C -17 dni. Gdy temperatura spadnie poniżej 16 C. proces ten trw a tak długo, iż w międzyczasie komar ginie. (W Polsce natomiast praktycznie nigdy się nie zdarza, by w ciągu kilku lub kilkunastu dni i nocy temperatura nie opadła poniżej 16°C). Oczywiście, można zaru/u' się od człowieka chorego przez przetoczenie jego krwi, zawierającej trofozoity (dlatego też w szpitalach i tJłzyfl* krwiodawstwa wszyscy dawcy krwi są badani w kierunku malarii).

I