DSCN6414 (Kopiowanie)

121

V. Przegląd świata istot żywych i Ich klasyfikacja

Dibcla 7-XIII. Zawartość procentowa wody w zależności od rodzaju gleby.

Typ gleby	Woda (%)
	grawitacyjna	kapilarna	błonkowata + higroskopijna
piaszczysta	22,9	4,5	72,6
lekko gliniasta	76,7	15,0	8,3
gliniasta	79,3	13,4	7,3
lessowa	78,8	■3,4	7,8
próchnicza	79,0	14,4	5,6
zasolona	77,0	18,2	4.8

wówczas sukulentami. albo też czerpać ją za pomocą długich korzeni z głębokich warstw ziemi (odporne na wysychanie sklerofity. iak np. saksauł. welwiczja). Innym źródłem życiodajnego płynu może być para wodna; rośliny ją wykorzystujące określamy mianem hiyrofitów.

Organizmy roślinne przystosowały się zatem do rodzaju podłoża i dany typ gleby jest najodpowiedniejszy dla określonych gatunków. Na przykład szybko rosnące rośliny jak kukurydza, pokrzywa rozwijają się najchętniej na glebach bogatych w związki azotowe; takie organizmy określamy mianem nilrofilnych. Hałófity (np. soliród zielny rosnący nad brzegiem Bahyku) zasiedlają gleby zasolone. Rośliny acidofilne rosną na glebach kwaśnych (np. skrzyp polny), zaśkalcyfilne (jak np. szarotka alpejska) wymagają obecności związków wapnia. Znajomość wymagań glebowych różnych gatunków roślin umożliwia ocenę typu gleby na podstawie obejrzenia zasiedlającego ją naturalnego zbiorowiska roślinnego.

Woda, rozpuszczone w niej sole mineralne i zawieszone w postaci koloidu glebowego cząsteczki próchnicy, glin i iłów stanowią razem tzw. kompleks sorbcyjny. z którego rozpuszczalnik (woda) i część rozpuszczonych substancji pobierane są w drodze osmozy przez włośniki korzeni.

W warunkach, gdy wyliczono przeciętne zapotrzebowanie roślin na poszczególne makro-, mikro-i ultraelemcnty i poznano mechaniczne właściwości gleby, stała się możliwa uprawa roślin na sztucznych podłożach. Jednym z przykładów są hodowle hydroponiczne: rośliny utrzymywane są w płynnych pożywkach, które zawierają określone proporcje soli mineralnych. Korzenie znajdują się bezpośrednio w płynie; czasem umożliwia się roślinom ukorzenianie w sztucznym podłożu, np. z kulek szklanych, tłucznia kamiennego itp, zalanych pożywką.

Zjawisko osmozy (i wynikający z niego turgor komórek roślinnych) omówiłem dokładnie w rozdz. 5.4.4.1. Osmoza w tkankach korzenia, łodygi i liścia oraz parowanie wody w liściach są głównym “mechanizmem napędowym" mchu wody w roślinie. Niektóre drzewa dorastają do wysokości ponad 120 metrów (np. sekwoje); do podniesienia słupa wody na tę wysokość niezbędne jest ciśnienie ponad 12 tysięcy hPa (12 atm.). Jeżeli doliczymy straty energii na pokonanie sił tarcia przy unoszeniu wody w rurkach o mikroskopijnej średnicy, wartość ta wzrasta do około 30000 hPa (ok. 30 atm.). Na dodatek przepływ wody w warunkach intensywnej wegetacji jest szybki - u niektórych roślin utrata wody sięga 100 cm⁵ na minutę; wielkie drzewa tropikalne zużywają ponad 800 dm³ wody na dobę. Żadna z dotychczasowych teorii nie wyjaśnia w zadowalający sposób zjawisk transportu wody w roślinach; ptzyjmuje się, że na ruch soków roślinnych wpływają: parcie korzeniowe (tłoczące płyny z korzenia ku

Parcie korzeniowe można zaobserwować np. po ścięciu łodygi; przez pewien czas z kikuta połączonego z korzeniem wycieka woda. Jeżeli do kikuta łodygi przystawi się rurkę szklaną, woda zostanie wpompowana do wysokości stukilkunastu centymetrów. Proces ten zachodzi jednak tylko wówczas, gdy komórki korzenia są żywe i aktywne metabolicznie; w wypadku ich niedotlenienia parcie korzeniowe zanika. A zatem procesy osmozy i dyfuzji wody w ligninowych ścianach komórek