DSCN6478 (Kopiowanie)

• Pn/fglątl świata istot żywych I Ich klasyfikacja 185

a-zwfarai£

tewizbśaO^

lubwckklną

knunwtaiaj plonisbraami pieli. Są to ara |em niMaaar miczjTBpoiirtś iranidtKiH⁵(ijtMlW* ęniszcw*® łował*^

głaazczafc

warga__

górna

"kJujka

jelito

tylno

Ryc. 7-118. Schematyczny przekrój przez ciało ssącego komora (JD).

wstrzykuje ślinę, która powoduje obrzęk tkanek i świąd, ale może wywołać także odczyn alergiczny lub zawierać zarazki groźnych chorób. Najpospoliciej występujące w Polsce gatunki komarów: komar brzęczący (Culex pipiens • ryc. 7-119) i komar obrączkowany ITheobuldlą annutata) przenoszą choroby cd/wierzęcc, zwłaszcza wirusy neurotropowc (atakujące układ nerwowy) z ptaków na ludzi. Komar brzęczący występuje obecnie w dwóch '■dmuiuch: odmiana dzika (C. pipiens pipiens) Ojc w latach i wsiach, natomiast odmiana

przykład mało kto wic, iż w Australii postawiono pomnik... ćmie. Na kontynent ten sprowadzono » XVIII wieku opuncję (pewien gatunek kaktusa), która rozmnożyła się następnie tak potężnie, żc zagroziła uprawom rolnym. Sprowadzenie w 1925 roku południowoamerykańskiego motyla nocnego Cactoblastis caclomm, którego gąsienica żywi się kaktusami, uratowało Australię od całkowitego "zakakłusienta", zaś motylowi wystawiono - chyba jedyny tego rodzaju - prawdziwy pomnik. Pamiętajmy też, że motyle są żywą ozdobą łąk i lasów; dlatego też najpiękniejsze i zarazem rzadkie gatunki, którym grozi wyginięcie, w licznych krajach są pod ochroną. Zmierzchnica trupia główka (Acherontiaatropos) zalatuje do nas z południowej Europy, a nawet z północnej Afryki, natomiast ze względu na zbyt chłodne zimy nic stanowi stałego składnika rodzimej fauny. Trupie główki w czasie przelotów żywią się sokiem wyciekającym z drzew oraz miodem; potrafią wchodzić do uli i - co ciekaw e - nic są zabijane przez pszczoły. Zaniepokojona, trupia główka wydaje głos przypominający pisk myszy. Piękne wzory i barwy na swych skrzydłach motyle zawdzięczają układowi łusek o różnych kształtach (stąd inna nazwa rzędu: luskoskrzydłe), w których odłożone są różnobarwne pigmenty. Do najlepiej poznanych barwników łusek motylich należą: melanina (o barwie brunatnej do czarnej) i plenna (żółta, biała lub pomarańczowa). Skrzydła pierwszej i drugiej pary podczas lotu motyla połączone są dwoma rodzajami aparatów spinających. U gatunków z podrzędu iarzcmkowców skrzydło pierwszej pary ma wyrostek, zwany jarzemkiem, we wcięcie którego wchodzi przedni brzeg drugiego skizydła. U motyli z drugiego podrzędu (wedzidełkowców) przedni brzeg tylnego skrzydła zaopatrzony jest w wędzidełko, które zaczepia się o wyrostek na przednim skrzydle.

Muchówki czyli Dwu skrzydle (Diptera■) mają tylną parę skrzydeł przekształconą w maczugowate prcczmianki. które są narządami zmysłu równowagi, ułatwiającymi korekcję toru lotu. Obok ważek muchówki są najlepszymi lotnikami. Do rzędu tego należy wiele gatunków owadów, mających duże znaczenie w medycynie, jako że mogą być źródłem chorób, albo same atakując człowieka, albo też przenosząc zarazki na produkty spożywcze. Do tej pierwszej grupy należą komary. Samce większości gatunków komarów odżywiają się sokami roślin, natomiast samice do złożenia jaj muszą pobrać z pokarmem szereg aminokwasów, których ich organizm nie wytwarza. Pod dostatkiem natomiast jest owych brakujących substancji w płynach tkankowych zwierząt - zatem samice komarów przystosowały się do ssania krwi. Wynajdują ofiary, kierując się trzema zmysłami: zmysł chemiczny reaguje na stężenie dwutlenku węgla, węchem wykrywają komary obecność kwasu mlekowego, natomiast narządy zmysłu termicznego wskazują im temperaturę ciała wyższą niż otoczenie. A zatem samice komarów ssą krew zwierząt stałocieplnych - ptaków i ssaków. Badania ostatnich lat wykazują, że komary przekazują sobie wzajemnie informacje o ofiarach, wysyłając wiązki fal elektromagnetycznych o milimetrowej długości. Każdy gatunek wysyła swoiste sygnały, o określonym kodzie i zakresie częstotliwości. To odkrycie wzbudziło wielkie zainteresowanie radiowców, ponieważ znów się okazało, jak dalece przyroda wyprzedziła twory rąk ludzkich - tym razem w zakresie miniaturyzacji nadajników. Podczas ssania krwi (ryc. 7-118) komar

skrzydło^

pęcherz ssący

"*»*'*> pizezmlanka

lento ietito Środkowe

cewki

Malpighiego