DSCN6456 (Kopiowanie)

163

I. Prcgiąa .wiata istot żywych i ich klasyfikacja

7.4.6.3.14. łyp: Pazurnice (dawniej Pratchawce) (Ortychophora)

Do tego typu należy kilka gatunków niepozornych zwierząt, przypominających wyglądem gąsienice motyli i liczących nic więcej niż 10 cm długości. Żyją one w krajach tropikalnych, w wilgotnej ściółce najbardziej zacienionych zakątków dżungli i żywią się owadami. Choć tak niepozorne i rzadkie, budzą do dziś wielkie zainteresowanie zoologów, albowiem w swojej budowie łączą cechy charakterystyczne dla pierścienic z cechami stawonogów. Uważano je więc zaggflbss pośrednie między tymi dwoma typami zwierząt: dziś jednak nic ulega wątpliwości, że pazumice być może pochodzą od wspólnego przodka z pierścienicami i stawonogami, stanowią jednak boczną gałąź ewolucyjną. Prawdopodobnie lądowe i oddychające tchawkami pazumice wywodzą się od motskich. lecz podobnych do nich zwierząt z rodzaju Aysheaia, które żyły w kambrze.

Pazumice mają ciało o budowie metamerycznej, lecz wewnętrznie nic podzielone na segmenty; posiadają wicie par odnóży, z których każde posiada własne umięśnienie i zakończone jest pazurkiem. Na głowic znajduje się 1 para czułków, 1 para szczęk i I para brodawek przygębowych. Układ ■phhfcry łmetanefrvdialnv>. nerwowy i rozrodczy podobne są do analogicznych układów pierścienic: do pierścienic nawiązuje także swą budową wór powłokowo-mięśniowy, zawierający warstwy mięśni gładkich. Natomiast układ oddechowy i krążenia są podobne iak u stawonogów. Pazumice oddychają tchawkami, powstającymi jako wpuklcnia powłok ciała do wewnątrz. Każdy otworek, zwany przetchlinka (sligmal prowadzi do krókiej kieszonki, od której odchodzi pęczek długich rurek, doprowadzających powietrze do wszystkich komórek ciała (są to tzw. tchawki pęczkowe). Układ krążenia jest otwarty: krew tłoczona jest przez grzbietowo położone serce do pizodu i wylewa się do jamy ciała zwanej hemocelem (nie jest to celoma, ponieważ u pazumic i stawonogów celoma ulega redukcji i ograniczona jest właściwie tylko do narządów rozrodczych. Natomiast jej miejsce zajmuje uchyłek układu krążenia, właśnie hemocel, który zajmuje większość objętości ciała). Pazumice sąrozdziclnoplciowc, przeważnie jajożyworodne.

7.4.6.3.15. TVp: Stawonogi (Arthropotla)

Stawonogi stanowią największą i najliczniejszą grupę współcześnie żyjących zwierząt - znamy ponad milion gatunków (z których większość zaliczamy do owadów). Zamieszkują wszystkie środowiska i żywią się wszelkimi znanymi rodzajami pokarmu organicznego. Szereg gatunków stawonogów jest pasożytami.

Plan budowy stawonogów nawiązuje do budowy pierścienic: wyraźnie zaznaczona jest segmentacja zewnętrzna (ryc. 7-103). Jednakże segmenty są zróżnicowane - występuje zatem tzw. segmentacja heteronomiczna. Wyróżnić możemygłfiwg (zbudowaną zawsze z sześciu segmentów), tułów i odwłok (liczba budujących je pierścieni jest różna). Segmenty zaopatrzone są w odnóża. Odnóża te są homologiczne do parapodów pierścienic, składają się jednak ze zróżnicowanych członów, posiadających własne umięśnienie i połączonych ruchomymi stawami (stąd nazwa: stawonogi).

Jak pamiętamy, powierzchnię ciała pierścienic pokrywa) oskórek, będący wydzieliną komórek nabłonka ektodcrmalnego. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku stawonogów, z tym, że ich Oskórek czyli kutikula (również wydzielina ektodcrmalnego nabłonka) zbudowany jest z wielu warstw i pełni bardzo ważną funkcję szkieletu zewnętrznego. Najbardziej zewnętrzna warstewka kutikuli jest wodoopoma (hydrofobowa) i zbudowana z lipidów i z białek. Pod nią /najdują się: sztywna warstwa egzokutikuli środkowej oraz sprężysta endokutikula (warstwa wewnętrzna) - obie zbudowane przede wszystkim ?chltvnv. | Przypomnę, że chityna to wiclocukicr. złożony ż cząsteczek Mtyloglukozoaminy (zawierają ją także m. in. ściany komórkowe grzybów)). Oskórek niektórych “awonogów jest dodatkowo wzmocniony złogami twardych substancji organicznych lub w >sycony Mmi wapnia, co sprawia, że tworzy sztywny matm Poszczególne części pancerza połączono są